Cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 (có dàn ý chi tiết)

Cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 (có dàn ý chi tiết)

Bạn đang muốn tìm một bài văn cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 ? Tại đây chúng tôi đã tổng hợp rất đầy đủ dàn ý cụ thể cùng với những bài văn mẫu hay cho bạn .
Cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 là một trong những đề văn hay thường được ra trong chương trình Ngữ văn 11, về tác phẩm Tự tình 2. Ở bài viết này, Đọc tài liệu xin được tổng hợp và gửi tới các em mẫu dàn ý chi tiết và một số bài làm tham khảo.
Vik News cũng giúp giải đáp những vấn đề sau đây:
Nghị luận Tự tình 2
tự tình 2 – lâm nguyên mp3
Nội dung bài thơ Tự tình 2
Đọc bài Tự tình 2
Kết bài Tự tình 2
tự tình 2 lớp 11, giáo án
Mở bài Tự tình
tự tình hồ xuân hương – wiki

I. Dàn ý cảm nhận về bài thơ Tự tình 2
1. Mở bài cảm nhận Tự tình
– Giới thiệu về bài thơ “Tự tình” của Hồ Xuân Hương: “Bà chúa thơ Nôm” có chùm thơ “Tự tình” bao gồm ba bài, là tiếng nói của thân phận, là những khát khao, đau buồn của kiếp người. Trong đó, bài thơ “Tự tình II” đã thể hiện rõ tâm trạng, thái độ của nữ sĩ: vừa buồn đau, vừa phẫn uất trước nghịch cảnh éo le cùng khát vọng vươn lên nhưng vẫn rơi vào bi kịch.
Bạn đang đọc: Cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 (có dàn ý chi tiết)
>>> Xem thêm dàn ý phân tích bài thơ Tự tình 2 của Hồ Xuân Hương
2. Thân bài cảm nhận bài thơ Tự tình 2
– Bốn câu thơ mở đầu bài thơ đã cho thấy thực trạng và tâm trạng của nữ sĩ+ Hoàn cảnh :
Thời gian: đêm khuya.
Tiếng trống canh giữa đêm khuya cho thấy cảm nhận về bước đi dồn dập của thời gian.
+ Tâm trạng buồn tủi của nữ sĩ :
Những từ ngữ giàu giá trị biểu cảm đã được sử dụng để thể hiện tâm trạng: “Trơ” được đặt đầu câu kết hợp với biện pháp đảo nhấn mạnh cảm giác tủi hổ, chai lì. Hai chữ “hồng nhan” lại đi với từ “cái” gợi lên ý thức về sự rẻ rúng, mỉa mai của thân phận.
“Vầng trăng bóng xế” (trăng sắp tàn) mà vẫn “khuyết chưa tròn” trở thành hình ảnh ẩn dụ, nhấn mạnh hai lần bi kịch của cuộc đời nữ sĩ: tuổi xuân trôi qua mà nhân duyên vẫn không trọn vẹn.
– Ý thức thâm thúy về thảm kịch tình duyên, tác giả không chỉ cảm thấy bẽ bàng, tủi hổ mà còn phẫn uất+ Bức tranh vạn vật thiên nhiên hiện lên với những nét chấm phá về rêu và đá hiên ngang sống sót đầy can đảm và mạnh mẽ : : “ xiên ngang mặt đất ”, “ đâm toạc chân mây ” .+ Biện pháp hòn đảo ngữ đưa những động từ mạnh lên đầu câu :
Làm nổi bật sức sống mãnh liệt của cỏ cây.
Ẩn dụ cho tâm trạng phẫn uất muốn vượt lên trên nghịch cảnh éo le của tác giả.
– Cảm thức về thời hạn, tâm trạng chán chường, buồn tủi .+ “ Ngán ” mang sắc thái chỉ sự chán ngán, ngán ngẩm .+ Từ “ xuân ” được điệp lại hai lần mang những sắc thái ngữ nghĩa khác nhau : vừa chỉ mùa xuân, vừa chỉ tuổi xuân .+ Hai từ “ lại ” trong cụm từ “ xuân đi xuân lại lại ” cũng được sử dụng với hai sắc thái ý nghĩa khác nhau : từ “ lại ” thứ nhất là thêm một lần nữa, trong khi đó, từ “ lại ” thứ hai có nghĩa là quay trở lại, gợi lên sự tuần hoàn, lặp lại .
3. Kết bài cảm nhận Tự tình 2
– Khái quát giá trị của bài thơ, “ Tự tình II ” đã biểu lộ một cách thâm thúy, mãnh liệt khát vọng sống, khát vọng tự do và khát vọng niềm hạnh phúc của tâm hồn một người phụ nữa vừa dịu dàng êm ả, đằm thắm vừa can đảm và mạnh mẽ. Tất cả đã được biểu lộ trải qua năng lực trong thẩm mỹ và nghệ thuật sử dụng ngôn từ và kiến thiết xây dựng hình tượng của “ Bà Chúa thơ Nôm ” .Để hoàn toàn có thể tưởng tượng đơn cử hơn cách làm của đề bài này, những em hãy tìm hiểu thêm những bài văn mẫu hay cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 được Đọc tài liệu tổng hợp dưới đây .
>> Tham khảo thêm: Bình giảng bài thơ Tự tình 2 của Hồ Xuân Hương

Bài văn cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 ngắn gọn
Hồ Xuân Hương là một nhà thơ nữ nổi tiếng trong lịch sử vẻ vang văn học dân tộc bản địa. Đối với người Nước Ta, tên tuổi của Hồ Xuân Hương quen thuộc không kém bất kể một nhà thơ nào. Bà là “ Chúa thơ Nôm ” là con của Hồ Phi Diễn ( 1706 – 1783 ), quê ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An và một người thiếp quê ở Thành Phố Hải Dương ”. Là một phụ nữ tài hoa có đậm chất ngầu can đảm và mạnh mẽ nhưng đời tư lại có nhiều xấu số. Hồ Xuân Hương lấy chồng muộn mà đến hai lần đi lấy chồng, hai lần đều làm lẽ, cả hai đều ngắn ngủi và không có niềm hạnh phúc. Hồ Xuân Hương là nhà thơ Nôm nổi tiếng. Bà đã để lại nhiều bài thơ độc lạ với phong thái thơ vừa thanh vừa tục. Hồ Xuân Hương được coi là một trong những nhà thơ tiêu biểu vượt trội của văn học Nước Ta, “ là nhà thơ độc lạ độc nhất vô nhị trong lịch sử dân tộc văn học dân tộc bản địa ” .“ Tự tình ” là bài thơ biểu lộ nỗi buồn và tâm sự của nhà thơ về số phận một mình của mình và niềm khát khao được niềm hạnh phúc, được quân tử yêu thương .Mở đầu bài thơ là không khí đêm khuya thanh vắng :” Đêm khuya văng vẳng trống canh dồnTrơ cái hồng nhan với nước non ”Không gian được mở ra giữa đêm khuya, thao thức, nghe tiếng trống dồn dập sang canh. Không gian cô quạnh, không có bóng người, gợi cho người ta cảm thấy ớn lạnh. Nhà thơ nhận thấy sự đơn độc đang bủa vây lấy con người mình, thấy mình cô độc giữa cuộc sống, cảm xúc mình nhỏ bé đến lạ giữa đêm hôm lại càng gợi sự cô quạnh và trống vắng, không tìm thấy ánh sáng. Nghe những câu thơ mà thấm thía, tội cho một người phụ nữ lẻ bóng mong được tình yêu đích thực .Tâm trạng bi đát, mượn rượu giải sầu :” Chén rượu hương đưa say lại tỉnhVầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn “Nhà thơ nói lên tâm trạng và nỗi lòng của mình. Rất buồn, ngồi uống uống chén rượu để quên đi hiện tại, để quên đi sự đơn độc bủa vây nhưng càng uống càng tỉnh, tỉnh lại càng buồn hơn. Mượn rượu giải sầu, ai ngờ càng sầu hơn, lại càng gò bó mình hơn trong khoảng trống cô quạnh. Nhìn trăng thấy trăng đã xế bóng mà lại chưa tròn. Vầng trăng như thể thân phận của nhà thơ, ” Khuyết chưa tròn ” : Chưa vô vọng vẫn còn ấp ủ niềm hy vọng. Không biết đến khi nào vầng trăng ấy mới tròn và nhà thơ mới được cảm nhận niềm hạnh phúc của bản thân .” Xiên ngang mặt đất rêu từng đámĐâm toạc chân mây đá mấy hòn “Nhà thơ không say, nhìn cảnh vật ở những nơi khác nhau, lan rộng ra tầm nhìn : những đám rêu trên mặt đất, mấy hòn đá phía chân trời. Những hình ảnh rất là ước lệ. Nhìn từ gần sát mình đến xa tít tắp tận chân trời. “ Rêu ” là loài mỏng dính nhỏ bé, nhưng lại có sức sống vô cùng can đảm và mạnh mẽ, dù ở điều kiện kèm theo nào nó vẫn tăng trưởng rất là tốt. Cái nhìn khoẻ khoắn, có một sự phản kháng, sự vươn lên để khẳng định chắc chắn chỗ đứng của mình .” Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại ,Mảnh tình san sẻ tí con con. “Từ vạn vật thiên nhiên xung quanh, nhìn lại bản thân mình, cảm thấy ngán nỗi, buồn cho mình, nghịch lí. Nhà thơ cảm thấy ngán ngẩm cho những quy luật của tạo hóa, xuân đi qua, rồi xuân lại đến. Thời gian cứ trôi qua xuân đi xuân lại lại, một sự tuần hoàn liên tục nghe mà ngán ngẩm cho duyên phận của mình. Tuổi xuân trôi qua và lại không có tình duyên toàn vẹn. Mảnh tình của mình qua bao ngày ngóng đợi, thì lại phải san sẻ, không được toàn vẹn. Một nỗi buồn chán và tuyệt vọng lại bao trùm. Ý cũng muốn nói đến những người thê thiếp đâu được hưởng niềm niềm hạnh phúc mong ước, mà phải san sẻ cho bao nhiêu người. Thê thiếp thì đâu có lời nói, đâu có quyền sắp xếp mọi chuyện .Đây là một bài thơ vô cùng hay và ý nghĩa. Một bài thơ tiềm ẩn nỗi buồn và niềm khát khao chân thành. Trong nền thơ trung đại, lần tiên phong mới có một người phụ nữ dám nói lên điều ấy .Xem thêm : Hướng dẫn soạn bài Tự Tình 2 ngắn gọn nhất
III. Top 3 bài văn hay cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 (Hồ Xuân Hương)
Dưới đây là một số bài văn hay cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 mà Đọc tài liệu đã tổng hợp được dành cho các em tham khảo để nắm vững cách trình bày cũng như mở rộng thêm vốn từ ngữ khi viết bài.
Mẫu số 1 : Bài văn đạt điểm 9 +
Dưới đây là một bài văn xuất sắc đạt 9 + với nhu yếu cảm nhận về bài thơ Tự tình 2, cùng Đọc và tìm hiểu thêm :Thơ là thư kí của trái tim, là nơi dừng chân của tâm hồn thi sĩ. Nó phản ánh đời sống của con người, xã hội, để qua đó người nghệ sĩ bộc bạch nỗi lòng mình. Hay nói cách khác, mỗi bài thơ chính là tiếng hát của trái tim, được biểu lộ như một hình thức nghệ thuật và thẩm mỹ cao quý, phức tạp. Trong những nhà thơ tiêu biểu vượt trội như Nguyễn Du, Nguyễn Trãi, Xuân Diệu … Hồ Xuân Hương nổi lên như một hiện tượng kỳ lạ văn học độc lạ. Được ca tụng là “ bà chúa thơ Nôm ”, Xuân Hương đem “ tiếng lòng ” của mình và những người phụ nữ xã hội xưa vào thi ca. Bà có cuộc sống và tình duyên éo le, trắc trở nên đã mượn ngòi bút để cất lên lời nói thương cảm cho thân phận người phụ nữ. Hồ Xuân Hương đã để lại cho văn học Nước Ta nhiều bài thơ giá trị như “ Bánh trôi nước ”, “ Mời trầu ” … Tiêu biểu trong đó là “ Tự tình II ”. Bài thơ đã thể hiện tâm trạng vừa buồn tủi vừa phẫn uất trước duyên phận éo le và khát vọng niềm hạnh phúc trong tâm hồn nhà thơ .“ Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn ,Trơ cái hồng nhan với nước non .Chén rượu hương đưa say lại tỉnh ,Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn .Xiên ngang mặt đất rêu từng đám ,Đâm toạc chân mây đá mấy hòn .Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại ,Mối tình san sẻ tí con con. ”
“Tự tình II” nằm trong chùm thơ Tự tình gồm 3 bài. Bài thơ được viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật, nhưng cái đặc sắc ở đây là tác giả không viết bằng chữ Hán mà là chữ Nôm. Bà đã “Việt hóa” thể thơ của người Hoa để bộc lộ suy nghĩ người Việt, tâm hồn người Việt. Đúng như giáo sư Lê Trí Viễn từng nói: “Dưới ngòi bút của Hồ Xuân Hương, Đường luật mất hẳn cốt cách quý tộc mà ngoan ngoãn cung hiên vần điệu cân xứng của mình cho và sử dụng theo ý muốn”. Nhan đề “Tự tình” của bài thơ là tự bộc lộ, giãi bày tâm trạng, tình cảm của mình, hay nói cách khác, đây chính là sự hé mở nỗi lòng khó nói của tác giả.
Hai câu đề đã mở ra thời hạn và khoảng trống nghệ thuật và thẩm mỹ rất đặc biệt quan trọng :

Đêm đã về khuya, là khi tác giả đang thao thức trong nỗi đơn độc, đợi chờ. Tính từ “ văng vẳng ” đã được nữ sĩ sử dụng rất tự nhiên, tinh xảo, khiến ta cùng lúc nhận ra khoảng trống vừa bát ngát vừa yên lặng lúc nửa đêm. Ở đây, Xuân Hương đã khôn khéo sử dụng bút pháp nghệ thuật và thẩm mỹ quen thuộc của thi pháp cổ xưa là lấy động tả tĩnh. “ Trống canh dồn ”, tiếng trống canh thôi thúc, gấp gáp, liên hồi bộc lộ bước tiến dồn dập của thời hạn. Tiếng trống của tâm trạng – tâm trạng rối bời vì thời hạn trôi qua nhanh có nghĩa là tuổi xuân của nhà thơ cũng qua mau .Cách cảm nhận bước tiến của thời hạn qua tiếng trống điểm canh là cách cảm nhận rất đỗi Á Đông. Đó là thời hạn tâm lí thấm đậm chất trữ tình. Đêm khuya là lúc vạn vật chìm trong giấc ngủ, đó lại cũng là lúc lòng người sâu lắng nhất, là lúc con người đối lập với chính bản thân mình. Mở đầu bài thơ, ta đã cảm nhận được cái buồn man mác len lỏi trong từng câu chữ được gợi ra từ sự yên bình của đêm khuya. Tiếng trống văng vẳng không quá gần và lại nghe thấy cái nhịp “ dồn ” hấp tấp vội vàng, gấp gáp … Bởi, đó là tiếng trống gợi sự bước tiến của thời hạn, gợi sự tàn phá và nó được nghe bằng tâm trạng của người phụ nữ mang tâm thức đơn độc, ám ảnh trước thời hạn .Không gian và thời hạn đã được mở ra như vậy, rất tài tình và tinh xảo. Nhà thơ đã cảm nhận sự bẽ bàng của duyên phận qua câu thơ “ Trơ cái hồng nhan với nước non ”. Từ “ trơ ” được hòn đảo lên đầu câu gây ấn tượng can đảm và mạnh mẽ. “ Trơ ” là tủi hổ, là bẽ bàng. Thêm vào đó là hai từ “ hồng nhan ” là để chỉ vẻ đẹp của người con gái, mà lại đi với từ “ cái ” thì thật rẻ rúng, mỉa mai. Cái hồng nhan “ trơ ” ra với nước non, với khoảng trống, thời hạn. Câu thơ đã gợi lên sự hồng nhan bạc phận. Vì vậy, nỗi xót xa càng thấm thía, đau xót .Nhịp điệu 1/3/3 cũng là để nhấn mạnh vấn đề sự bẽ bàng. Trong văn cảnh này, chữ “ trơ ” không chỉ là tủi hổ, bẽ bàng mà còn là thử thách. “ Từ “ trơ ” phối hợp với nước non biểu lộ sự bền gan, thách đố. Như vậy ở đây ta thấy được bên cạnh nỗi đau Xuân Hương là bản lĩnh Xuân Hương .“ Chén rượu hương đưa say lại tỉnh ,Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn. ”Ở hai câu đề, nữ thi sĩ đã tái hiện cho tất cả chúng ta thấy một khoảng trống lạng lẽ lúc đêm khuya. Trong thời gian ấy, khi chủ thể trữ tình vẫn còn thao thức chưa ngủ ắt hẳn có điều gì trăn trở. Như thử thách số phận, nhà thơ mượn rượu để quên đi nỗi sầu. Cụm từ “ say lại tỉnh ” như thể một vòng luẩn quẩn lặp đi lặp lại, tình duyên như trở thành trò đùa, càng say lại càng tỉnh, càng cảm nhận nỗi đau thân phận. Mong muốn chút niềm an ủi từ vạn vật thiên nhiên, cảnh vật, tác giả dùng câu thơ tả cảnh ngụ tình. Câu thơ là ngoại cảnh mà cũng là tâm cảnh, tạo nên sự giống hệt giữa ánh trăng và con người .Cảnh tình của Xuân Hương được biểu lộ qua hình ảnh thơ tiềm ẩn sự éo le : Trăng sắp tàn mà vẫn “ khuyết chưa tròn ”. Tuổi xuân đã trôi qua mà tình duyên còn chưa toàn vẹn. Hương rượu để lại vị đắng chát, hương tình thoảng qua để chỉ còn “ phận hẩm duyên ôi ”. Sự trái chiều giữa “ say ” – “ tỉnh ”, “ khuyết ” – “ tròn ” đã gợi lên cho người đọc cảm xúc chông chênh, không xác lập được ranh giới giữa không và có, say và tỉnh. Cặp từ trái nghĩa đã giúp ta nhận ra được điều đó giữa hy vọng mong manh về niềm hạnh phúc và hiện thực phũ phàng .Từ hình ảnh “ vầng trăng ” nhà thơ khởi đầu chuyển sang mượn vạn vật thiên nhiên để miêu tả tâm trạng :“ Xiên ngang mặt đất rêu từng đám ,Đâm toạc chân mây đá mấy hòn. ”Hai câu thơ tả cảnh được cảm nhận qua tâm trạng cũng như mang theo nỗi niềm phẫn uất của con người. Những sinh vật nhỏ bé như đám rêu kia cũng không chịu mềm yếu, khuất phục mà phải xiên ngang mặt đất trỗi dậy can đảm và mạnh mẽ. Đá đã rắn chắc lại phải trưởng thành hơn để “ đâm toạc chân mây ”. Biện pháp hòn đảo ngữ trong hai câu luận đã làm điển hình nổi bật sự phẫn uất của cỏ cây, cũng như sự phẫn uất trong tâm trạng. Không chỉ vậy những động từ mạnh “ xiên, đâm ” cũng được phối hợp với bổ ngữ “ ngang ”, “ toạc ” độc lạ bộc lộ sự bướng bỉnh, ngang trái .Điều đó đã bộc lộ một phong thái Xuân Hương, không riêng gì phẫn uất mà còn phản kháng, không khuất phục trước số phận đau khổ, muốn vươn lên bằng chính sức sống mãnh liệt của mình. Với kĩ năng sử dụng từ ngữ, hình ảnh can đảm và mạnh mẽ, táo bạo, lấy cảnh ngụ tình, hai câu thơ đã gợi lên cảnh vật sinh động, đầy sức sống. Đó cũng chính là tâm hồn đầy sức sống, cõi lòng nhiều khao khát của Xuân Hương .

Đến hai câu kết, Hồ Xuân Hương đã bộc bạch hết nỗi cay đắng của đời người. “ Ngán ” là ngán ngẩm với nỗi đời éo le, với vòng xoáy của số phận. Từ “ xuân ” nay mang hai nghĩa, vừa là mùa xuân, vừa là tuổi xuân. Mùa xuân qua đi rồi lại trở lại với vạn vật thiên nhiên, với muôn nghìn cây cối, hoa lá. Nhưng, với con người thì tuổi xuân qua là không khi nào quay trở lại. Hai từ “ lại ” trong cụm từ “ xuân đi xuân lại lại ” cũng mang hai ý nghĩa khác nhau. Từ “ lại ” thứ nhất nghĩa là thêm lần nữa, từ “ lại ” thứ hai nghĩa là trở lại. Sự trở lại của mùa xuân đồng nghĩa tương quan với sự ra đi của tuổi xuân. Thủ pháp thẩm mỹ và nghệ thuật tăng tiến, nhấn mạnh vấn đề vào sự nhỏ bé dần, làm cho nghịch cảnh càng éo le hơn. “ Mảnh tình ” đã bé lại phải “ san sẻ ” thành ra rất ít, chỉ còn “ tí con con ” nên càng xót xa, tội nghiệp. Câu thơ kết thúc trong nỗi xót xa, mỉa mai đến tội nghiệp của “ cái hồng nhan ” trong xã hội phong kiến xưa. Câu thơ là nỗi lòng của người phụ nữ vừa đau buồn vừa thử thách duyên phận, gắng gượng nhưng vẫn rơi vào thảm kịch. Vì vậy, ý nghĩa nhân văn của bài thơ càng thâm thúy, thấm thía hơn .Trái tim Xuân Hương đã thức giấc để đập nhịp cùng những tâm hồn của người phụ nữ. Hồ Xuân Hương so với văn học là quá khứ, nhưng bài học kinh nghiệm và những cảm hứng mà bà mang lại cho thế hệ ngày này vẫn sống sót, hiện hữu. Đó là bài học kinh nghiệm về sự vượt qua khó khăn vất vả, thắng lợi đau khổ. Cuộc đời nữ sĩ Xuân Hương đã hai lần chồng và đều thất bại, nhưng trong tim bà vẫn giữ nguyên nhịp đập kỳ vọng về niềm hạnh phúc và tình yêu .
Tự tình II là bài thơ tự than thân, tự bộc lộ, tự bày tỏ nỗi lòng của người phụ nữ lận đận tình duyên nhưng luôn khao khát có được một tình yêu trọn vẹn, xứng đáng với tấm chân tình của mình. Đặc sắc trong bút pháp của nữ sĩ cho thấy tài năng thi ca của tâm hồn, với việc sử dụng nghệ thuật lấy động tả tĩnh, thủ pháp tả cảnh ngụ tình, dùng động từ mạnh kết hợp với đảo ngữ và các từ láy càng làm cho bài thơ trở nên sâu sắc, thấm đẫm cái ý cái tình của người phụ nữ.
Những hình ảnh giản dị với tâm trạng uất ức, xót xa cho số phận hẩm hiu và cũng là bi kịch, khát vọng hạnh phúc của Xuân Hương nói riêng hay chính người phụ nữ phong kiến nói chung. Bài thơ đã truyền tải ý nghĩa nhân văn sâu sắc: Dù sống trong hoàn cảnh cay nghiệt nhưng con người vẫn cố gắng vươn lên, thay đổi số phận, mong muốn một cuộc sống tốt đẹp hơn. Tự tình II mà Hồ Xuân Hương để lại sẽ vẫn có giá trị đến muôn đời. Quả thật, Xuân Hương rất xứng đáng với danh xưng “Bà chúa thơ Nôm” khi đã để lại cho đời những áng văn bất hủ.
(Nguồn: Bảo Hân / Thichvanhoc.com.vn)
Xem thêm: Thuyết minh một lễ hội ghi lại những nét đẹp của phong tục truyền thống
Mẫu số 2: Cảm nhận về bài thơ Tự tình 2
Hồ Xuân Hương có một chùm ba bài thơ Tự tình. Đó là chùm thơ Nôm được viết bằng bút pháp trữ tình vừa sâu lắng, vừa mãnh liệt. Mỗi bài Tự tình đều chan chứa nỗi đau thầm kín, nặng nề ; thể hiện cảnh ngộ và thân phận của Hồ Xuân Hương, đồng thời cũng biểu lộ nhân cách, bản lĩnh, kĩ năng trác việt của bà. Mỗi bài trong chùm thơ Tự tình đều là lời nói của trái tim, của nỗi lòng nữ sĩ. Chúng ta hãy cùng nhau lắng nghe nỗi lòng của nữ sĩ vọng về từ hao trăm năm trước qua Tự tình II1. Hai câu đề

Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn ,Trơ cái hồng nhan với nước non .

Câu phá đề mở ra thời hạn và khoảng trống nghệ thuật và thẩm mỹ rất đặc biệt quan trọng : đêm đã về khuya, khoảng trống quá bát ngát và tĩnh mịch. Chính là nhờ tính từ “ văng vẳng ” được nữ sĩ dùng vừa tự nhiên, vừa rất tinh xảo mà ta nhận ra cùng một lúc khoảng trống bát ngát ( tiếng trống cầm canh từ xa xôi theo gió “ vẳng ” tới, vọng tới ; và khoảng trống lạng lẽ ( bút pháp lấy động tả tĩnh quen thuộc của thi pháp cổ xưa ). Đã có hai trong tổng số ba bài thơ Tự tình nhà thơ chọn thời hạn và khoảng trống nghệ thuật và thẩm mỹ giống nhau đặt ở câu phá đề. Cách cảm nhận bước tiến của thời hạn qua tiếng trống điểm canh và tiếng gà gáy là cách cảm nhận rất Á Đông. Đó là thời hạn tâm lí, thấm đẫm chất trữ tình. Đêm khuya là lúc vạn vật chìm trong giấc ngủ, mọi hoạt động giải trí ban ngày dừng lại, đó cũng là lúc tâm tư nguyện vọng sâu lắng nhất. Người đang thao thức, suy tư trong đêm khuya lại là một phụ nữ. Đó cũng là điều không bình thường. người phụ nữ được đặt trong một khoảng trống bát ngát tĩnh mịch, giữa đêm hôm khuya khoắt chắc là đầy ắp nỗi niềm không biết ngỏ cùng ai, chẳng coái bên cạnh đề mà sẻ chia, đồng cảm. Nàng trọn vẹn trơ trọi, một mình, cô độc. Thời gian thẩm mỹ và nghệ thuật biểu lộ sự tự cảm thấy của con người trong quốc tế. Cảm thức thời hạn luôn gắn liền với ý thức về “ cái tôi ”. Ý thức về “ cái tôi ” càng trưởng thành, càng thâm thúy thì cảm thức về thời hạn trôi chảy càng mãnh liệt. Đã đành thời hạn khách quan là vô thủy vô chung. Nhưng thời hạn chủ quan của một đời người là hữu hạn. Tuổi xuân của người phụ nữ lại càng ngắn ngủi, do đó thời hạn trong cảm thức cá thể gắn liền với sự tàn phai và có sức tiêu diệt ghê gớm. Cái tiếng “ trống canh dồn ” kia cũng là một thứ âm thanh tâm lí, nó như “ dồn ” nén lòng người, nhất là lòng người phụ nữ đơn độc, niềm phẫn uất, nỗi sợ hãi, sợ hãi .Cái đáng sợ nhất là cảm thức về sự trôi chảy của thời hạn luôn luôn ở thế nghịch so với niềm vui, nỗi buồn, niềm hạnh phúc và khổ đau của con người. khi vui sướng, niềm hạnh phúc thì có cảm xúc “ ngày vui ngắn chẳng tày gang ” ( Nguyễn Du ) ; khi sầu thương, đau khổ thì thời hạn bò như ốc, như sên. Trong thời hạn và khoảng trống ấy, với Hồ Xuân Hương, chỉ còn lại cái vô duyên, bẽ bàng :

Trơ / cái hồng nhan / với nước non .Trong phép hòn đảo ngữ, nữ sĩ đã đặt tử “ trơ ” lên đầu câu thơ gây một ấn tượng can đảm và mạnh mẽ. Từ “ trơ ” đứng riêng ra, ăn hẳn một nhịp vừa nói được thế một mình, trơ trọi lại vừa nói đến sự vô duyên ( trơ ra ). Từ “ trơ ” còn hàm chứa nhiều ngữ nghĩa hơn thế : “ trơ ” có nghĩa là tủi hổ : “ Đuốc hoa để đó, mặc nàng nằm trơ ” ( Nguyễn Du, Truyện Kiều ) ; “ trơ ” cũng hàm ý mỉa mai cay đắng, xót xa khi đi với tổng hợp từ “ cái hồng nhan ”, thì ra “ hồng nhan ” đi với “ bạc phận ”, từ “ hồng nhan ” bị bỏ rơi, chẳng ai đoái hoài đến, đang “ trơ ” ra với “ nước non ” ( khoảng trống ), với thời hạn vô thủy vô chung. Càng nghĩ càng thấy phẫn uất, đắng đót, ngậm ngùi. Đời Hồ Xuân Hương sao chẳng thể vui với nước non, mà chỉ thấy “ Bảy nổi ba chìm với nước non ”, chỉ thấy “ Trơ cái hồng nhan với nước non ” ? Nghĩa là Hồ Xuân Hương đau khổ những vẫn vững vàng bản lĩnh như “ Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt ” ( Bà huyện Thanh Quan, Thăng Long thành hoài cổ )

2. Hai câu thực

Chén rượu hương đưa say lại tỉnh ,Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn

Tên của bài thơ là Tự tình vì vậy câu thực tiên phong bộc lộ tình thực của Hồ Xuân Hương. Trong đơn độc giữa đêm khuya im re, người phụ nữ ấy đã phải mượn đến chén rượu giải sầu đã là chuyện đầy vơi của nỗi niềm, tâm trạng. Người phụ nữ đến chén rượu đọc ẩm đêm khuya mới là việc cực chẳng đã. Uống rượu mà như uống sầu uống tủi, như nuốt thầm giọt đắng giọt cay. “ Say ”, hoàn toàn có thể quên béng giây lát nỗi sầu thương. Nhưng “ say ” rồi sẽ lại “ tỉnh ”, và lúc ấy mới thật là buồn : “ Khi tỉnh rượu, lúc tàn canh – Giật mình, mình lại thương mình xót xa ” ( Nguyễn Du, Truyện Kiều ). Cụm từ “ say lại tỉnh ” gợi lên cái vòng luẩn quẩn, bế tắc trong tâm trạng, trong tình cảnh của Hồ Xuân Hương .Đêm đã tàn canh. Vầng trăng lạnh đã “ bóng xế ” non đoài. Người còn ngồi đó trong thực trạng “ say lại tỉnh ”, đúng là “ Trơ cái hồng nhan với nước non ”. Hai câu thực đã tiến hành ý chủ yếu được mở ra hai câu đề. Thực cảnh cũng là thực tình. Hình tượng “ Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn ” đang giống hệt với thân phận của nữ sĩ. Hình tượng thơ rất là gợi : tuổi xuân của ngươi phụ nữ trôi mau như “ vầng trăng bóng xế ” mà nhân duyên không toàn vẹn như vầng trăng chưa khi nào là trăng rằm tròn đầy, tỏa sáng .3. Hai câu luận

Xiên ngang mặt đất rêu từng đám ,Đâm toạc chân mây đá mấy hòn

Nỗi niềm phẫn uất dồn nén đã nhiều, không còn ở yên trong lòng được nữa, nó trào ra, thấm vào cảnh vật, tiếp cho mọi vật sức công phá. Nỗi rung động trong lòng mà có sức rung như một cơn động đất. Những động từ phối hợp phối hợp với những bổ ngữ rất mạnh và rất gợi ( : “ xiên ngang ”, “ đâm toạc ” ) mang ý nghĩa phản kháng, nó làm cho những câu thơ của Hồ Xuân Hương như làm mưa làm gió. Nỗi buồn trong thơ Hồ Xuân Hương không làm lòng người mềm yếu, trái lại, có sức mạnh cổ vũ con người, nhất là người phụ nữ, đứng dậy ngay trong thảm kịch của đời mình .4. Hai câu kết

Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại ,Mảnh tình san sẻ tí con con !

Giọng điệu câu thơ có ý vị của tiếng cười khẩy mỉa mai chua chát nhiều hơn là buồn tủi. Từ “ xuân ” trong cau thơ của Hồ Xuân Hương thật đa nghĩa. “ Xuân ” là mùa xuân của đất trơi, mùa xuân của tuần hoàn. “ Xuân ” là tuổi xuân của một đời người, xuân ấy một đi không khi nào trở lại. Nói như thi sĩ Xuân Diệu : “ Nói làm chi xuân vẫn tuần hoàn – Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại ! ” ( Vội vàng ). Đó là một tâm sự rất buồn, một nỗi sầu nhân thế vạn cổ, nó xuyên suốt từ thơ ca trung đại sang thơ ca văn minh. Hai từ “ lại ” xếp cạnh nhau một câu thơ nhưng mang hai ý nghĩa khác nhau : từ “ lại ” thứ nhất mang nghĩa “ thêm lần nữa ” ; từ “ lại ” tiếp theo mang ý nghĩa của “ sự tuần hoàn ”, “ sự trở lại ”. Mùa xuân của đất trời trở lại thì ngày xanh của tuổi xuân lần lượt ra đi. Cách nói giảm dần càng làm cho nghịch cảnh éo le hơn : Mảnh tình – san sẻ – tí – con con. Mảnh tình đã là bé, lại bị “ san sẻ ” trở nên nhỏ bé hơn, sau cuối chỉ còn “ tí con con ”, thật là tội nghiệp ! Người phụ nữ trong bài thơ sau những vật vã gắng gượng vươn lên, vẫn không tránh khỏi thảm kịch chính do thời đại ấy chưa thể chỉ ra lối thoát cho họ .Tự tình II hàm chứa ý nghĩa nhân văn thâm thúy. Đó là tiếng lòng đau buồn, phẫn uất trước duyên phận hẩm hiu, là gắng gượng vẫy vùng vươn lên nhưng rốt cuộc vẫn không thoát khỏi thảm kịch của nữ sĩ. Bài thơ cho thấy khát vọng sống, khát vọng niềm hạnh phúc mãnh liệt và năng lực độc lạ của “ Bà chúa thơ Nôm ” trong nghệ thuật và thẩm mỹ sử dụng từ ngữ và thiết kế xây dựng hình tượng .Nguồn : Theo Kĩ năng đọc – hiểu văn bản ngữ văn 11, NXB GD
Cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 – Mẫu số 3
Dưới đây là nội dung cảm nhận về Tự tình của Hồ Xuân Hương, qua đó những em hoàn toàn có thể thấy được đậm chất ngầu độc lạ của thi sĩ họ Hồ .Ni-cu-lin, một người Nga, điều tra và nghiên cứu văn học trung đại Nước Ta, đã phát hiện nền văn học dân gian Nước Ta thời trung cổ không được thừa nhận vào nghành thơ ca hạng sang ” .Thực ra, lịch sử vẻ vang văn học trung đại Nước Ta vẫn có quy luật này : hai bộ phận văn học dân gian và văn học viết sống sót và tăng trưởng song song trong suốt trường kì lịch sử vẻ vang vẫn luôn luôn có tác động ảnh hưởng qua lại. Khi những tinh hoa của hai bộ phận này kết tụ lại ở những đậm chất ngầu phát minh sáng tạo nào đó, trong những điều kiện kèm theo lịch sử dân tộc nhất định, thì quốc gia lại được thấy sự Open của những thiên tài văn học với những áng thơ văn bất hủ. Ấy là những trường hợp Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, …Tuy nhiên, ở Hồ Xuân Hương, quy luật này vẫn có một góc nhìn đặc biệt quan trọng khác thường. Đây là trường hợp tư tưởng dân gian ép chế hẳn tư tưởng chính thống mà những tác giả Nho học, dù là Nguyễn Trãi, Nguyễn Du cũng không trọn vẹn dứt bỏ được. Một ý thức làm mưa làm gió kinh khủng muốn san bằng mọi đẳng cấp và sang trọng trong xã hội, một khát vọng được sống, được hưởng niềm hạnh phúc đúng với nghĩa thiết thực nhất, người nhất, trần tục nhất, chống lại mọi ràng buộc của lễ giáo phong kiến và tổng thể những gì trái với tự nhiên – một thứ tư tưởng đặc biệt quan trọng tôn vinh người phụ nữ là hạng người bị khinh rẻ nhất trong xã hội phong kiến – và lấy quy luật Tạo hóa làm chuẩn, tôn vinh sự sống tự nhiên như trời đất giao hoà, âm khí và dương khí giao phối .Một thứ tư tưởng đi thẳng từ tục lệ thờ cúng sinh thực khí, từ những tiệc tùng nam nữ giao phối tượng trưng còn sống sót mãi sau này ở nhiều làng xã Nước Ta, từ những bức tranh Đông Hồ như Hứng dừa, Đánh ghen hay những bức khắc gỗ Các cô gái tắm ao vẫn còn đó ở đình Thổ Tang, Vĩnh Phúc, từ những truyện tiếu lâm, Trạng Quỳnh, Trạng Lợn hay những câu ca dao rất là bạo gan :- Không chồng mà chửa mới ngoan ,Có chồng mà chửa trần gian đã nhiều .- Có chồng càng dễ chơi ngang ,Đẻ ra con thiếp con chàng con ai .- Lẳng lơ cũng chẳng có mòn ,Chính chuyên cũng chăng sơn son để thờ .Tư tưởng ấy đem đến cho Hồ Xuân Hương một nhãn quan riêng về quốc tế : nhìn đâu cũng thấy tạo hoá sinh sôi, âm khí và dương khí giao phối, một quốc tế tươi tắn, sôi động, tốt tươi phồn thực, phơi phới xuân tình, đầy tràn sắc dục, …Một tư tưởng như thế tiến công can đảm và mạnh mẽ và sở hữu được nội dung chủ yếu của văn chương bác học, chỉ hoàn toàn có thể Open ở thời đại mà chính sách phong kiến khủng hoảng cục bộ thâm thúy, thời đại quật khởi của nhân dân. Ấy là thời đại từ Nam chí Bắc, nông dân khởi nghĩa nổ ra liên tiếp dẫn tới đỉnh điểm là trào lưu Tây Sơn lật đổ vua Lê, chúa Trịnh ở Đàng Ngoài, dẹp tan chúa Nguyễn ở Đàng Trong, rước thẳng lên ngôi vua một anh hùng nông dân. Ông ” vua áo vải ” này với khí thế của quần chúng như triều dâng thác đổ, đã chớp nhoáng hủy hoại quân Xiêm phía Nam và đánh tan hàng vạn quân Thanh phía Bắc .Phải coi thơ Xuân Hương như tiếng dội trực tiếp của khí thế ấy mới hiểu được ý thức bạo gan rất tầm trung ở người đàn bà tri thức này. Tất nhiên Hồ Xuân Hương không phải là một hiện tượng kỳ lạ đơn độc mà nằm trong cả một trào lưu văn học đầy tinh thần nhân văn chủ nghĩa cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX. Nhưng phải nói ở nhà thơ này, sự ” xâm lăng ” của ý thức dân gian vào văn học viết vẫn mãnh liệt hơn cả. Nếu ta nhớ rằng, đến mãi đầu thế kỉ XX, những nhà nho cấp tiến như Ngô Đức Kế, Huỳnh Thúc Kháng vẫn còn coi Truyện Kiều là dâm thư, cô Kiều là con đĩ, thì hoàn toàn có thể mường tượng được, vào thế kỉ XVIII, dư luận của giới nho sĩ đã phản ứng kinh hoàng như thế nào trước những vần thơ đi trước thời đại của Hồ Xuân Hương .Nhưng khát vọng giải phóng nhân dân, giải phóng người phụ nữ của Xuân Hương làm thế nào hoàn toàn có thể thực thi được trong thực trạng lúc bấy giờ. Đến ngay như Vương triều Tây Sơn sau cuối cũng rơi vào khủng hoảng cục bộ để cho Nguyễn Ánh trở lại Phục hồi được nền chuyên chế nặng nề. Cho nên khuôn khổ của chính sách phong kiến trở nên quá chật hẹp so với sức sống và tư tưởng ngang tàng của Xuân Hương ; nhưng ngược lại, dù chống phá can đảm và mạnh mẽ, sôi sục thế nào, Xuân Hương ở đầu cuối cũng không thoát ra khỏi được khuôn phép của chính sách ấy .Có thể nói, Xuân Hương là nỗi bức bối, là sự ấm ách của lịch sử vẻ vang Nước Ta cuối thế kỉ XVIII, đầu thế kỉ XIX, muốn tìm một lối thoát mà chưa tìm được. Tấn thảm kịch lịch sử vẻ vang này ngẫu nhiên lại gặp gỡ tấn thảm kịch cá thể của người đàn bà họ Hồ, một kì nữ tài ba với sự thức tính can đảm và mạnh mẽ về ý thức cá thể, về quyền sống, quyền hưởng niềm hạnh phúc của người phụ nữ, vậy mà cuộc sống lại phải chịu nhiều xấu số : một lần làm lẽ, hai lần goá chồng !
Cái bức bối, cái ấm ách vừa có tính cá nhân vừa có tính lịch sử đó đã tạo nên một nội dung riêng và một chất giọng riêng của thơ Hồ Xuân Hương. Hồ Xuân Hương sáng tác một loạt ba bài Tự tình (Kể nỗi lòng), người ta đánh số I, II, III.
Căn cứ vào ý thơ, giọng thơ, giới nghiên cứu và điều tra đồ rằng, ba bài Tự tình đều làm khi nhà thơ tuổi đời đã xế và, do đó đã từng phải nếm vị chua chát, nỗi chán chường của phận lẽ mọn và cảnh goá bụa. Nghĩ lại những ngày qua, người thiếu phụ – thi sĩ ” Giật mình mình lại thương mình xót xa “. Nhưng khác với Thuý Kiều, cái tôi Xuân Hương, dù bế tắc vẫn không trọn vẹn khuất phục, dù bất lực vẫn không chịu buông xuôi .Bài thứ nhất ( Tự tình I ) lấy cảm hứng vào lúc đã có tiếng gà báo sáng ( ” Tiếng gà văng vẳng gáy trên bom ” ) ; bài thứ hai ( Tự tình II ) lấy cảm hứng vào lúc đêm đã về khuya ( ” Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn ” ). Đó là thời gian của niềm hạnh phúc lứa đôi, của sum vầy vợ chồng, vì vậy cũng là thời gian người vợ lẽ hay người goá phụ cảm nhận được không thiếu nhất, thâm thúy nhất, thấm thìa nhất, cảnh đơn độc, nỗi xấu số của thân phận mình :Đêm khuya văng vẳng trống canh dồnĐêm đã khuya mà nhà thơ vẫn tính thức – vì không ngủ được hay không muốn ngủ ? – ngồi lắng nghe tiếng trống cầm canh nơi một đồn ải nào vẳng lại, nhắc nhớ một cách quái ác thời hạn có vẻ như cứ dồn đuổi nhau trôi đi, trôi đi một cách uổng phí và vô nghĩa lí trên thân phận trớ trêu của người đàn bà vẫn khao khát niềm hạnh phúc mà phải chịu cảnh chăn đơn, gối chiếc, …Trơ cái hồng nhan với nước non .Chữ nghĩa của Xuân Hương khi nào cũng trần trụi đến hung tàn như vậy .Khi nhà thơ dùng đến hai chữ ” hồng nhan ” thì có nghĩa là ở người thiếu phụ, xuân sắc vẫn còn, xuân tình chưa cạn, vậy mà cứ phải ” trơ ” ra đó, không kẻ đoái hoài. Có người hiểu chữ ” trơ ” theo nghĩa trơ lì, không còn cảm xúc : ” Đau thương, ê chề ngấm sâu dần, sâu dần vào xương cốt, biến con người thành vật vô tri “. Đây là cách hiểu chữ trơ trong thơ Bà Huyện Thanh Quan : ” Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt “. Tôi cho rằng, hiểu thơ như thế là trái ngược vói tư tưởng tác giá trong Tự tình ( bài II ) này. Người đàn bà này, dúng là đã nếm trải nhiều xấu số, nhưng tâm hồn vẫn luôn luôn cháy bỏng, luôn luôn sôi sục, một tâm trạng bồn chồn không yên, biểu lộ ở hai câu thực :Chén rượu hương đưa say lại tĩnh ,Vầng trâng bóng xế khuyết chưa tròn .Uống rượu để quên đời, nhưng không quên được : ” say lại tỉnh “, khao khát sự thoả mãn mà ngó ra ngoài trời, chỉ thấy đêm tàn trăng khuyết .Nhưng đây mới thực là tính cách và ngôn từ Xuân Hương :Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám ,Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn .Thế giới hình tượng của thơ Xuân Hương khi nào cũng hoạt động giải trí can đảm và mạnh mẽ và huyên náo như thế. Đó là khoảng trống, thời hạn trần tục, trần gian nên luôn luôn hoạt động, sôi sục, trái chiều với không khí yên bình, phi thời hạn của cổ thi ( ” Mõ thảm không khua mà cũng cốc – Chuông sầu chẳng đánh cớ sao om ? ” ; ” Lắt lẻo cành thông cơn gió thốc – Đầm đìa lá liễu giọt sương gieo ” ; ” Gió giật sườn non khua lắc cắc – Sóng dồn mặt nước vỗ long bong “, … Ngay cả sắc tố trong thơ Xuân Hương nhiều khi cũng như muốn gào lên, muốn hét lên : ” Cửa son đỏ loét tùm hum nóc – Hòn đá xanh tươi lún phún rêu ” ; ” Một trái trăng thu chín mõm mòm – Nẩy vừng quế đỏ, đỏ lòm lom “, … ) .Tuy nhiên, âm thanh hay sắc tố, dù sao tự nó cũng phát ra tiếng động hoặc hiện thành xanh, vàng, trắng, đỏ, … Nhà thơ chỉ cần phóng đại thật to, tô cho thật đậm để trở thành âm thanh, sắc tố độc lạ của Xuân Hương. Nhưng dưới ngòi bút của nữ sĩ họ Hồ, ngay cả những vật trọn vẹn tĩnh lại, trọn vẹn bất động cũng đùng một cái trở thành những sinh vật biết cựa quậy, biết vùng vẫy, biết phá phách : ” Xiên ngang mặt đất rêu từng đám – Đâm toạc chân mây đá mấy hòn “. Thủ pháp hòn đảo ngữ được sử dụng ở đây càng nhấn mạnh vấn đề tính hoạt động giải trí can đảm và mạnh mẽ, kinh hoàng của quốc tế nghệ thuật và thẩm mỹ Hồ Xuân Hương .Vậy là cái tôi đầy sức sống mà bị dồn nén của Xuân Hương từ những câu đề, qua hai câu thực, đến những câu luận, cứ nổi lên dần : lúc đầu là nỗi chán chường, ngán ngẩm ” Trơ cái hồng nhan với nước non “, tiếp đó là tâm trạng bực dọc, bồn chồn, muốn say mà không say được, trong khi đêm thì tàn mà trăng vẫn khuyết : ” Chén rượu hương đưa say lại tỉnh – Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn “. Cuối cùng là nỗi bức bối, niềm phẫn uất muốn vùng lên phá phách. Khát vọng sống của con người này, nhu yếu thực thi triệt để tính cách, đậm cá tính của người đàn bà đặc biệt quan trọng này, chẳng những chính sách phong kiến không dung nổi, mà đến trời đất cũng trở nên chật hẹp .Không phải ngẫu nhiên mà Xuân Hương thường đặt nhân vật của mình đối lập với vạn vật thiên nhiên to lớn, kề vai với thiên hà bát ngát ( ” Thân em vừa trắng lại vừa tròn – Bảy nổi ba chìm với nước non ” ; ” Gan nghĩa giãi ra cùng nhật nguyệt – Khối tình cọ mãi với tổ quốc ” ; ” Văng vẳng bên tăm tiếng khóc chồng – Nín đi kẻo thẹn với tổ quốc ” ; ” Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn – Trơ cái hồng nhan với nước non “, … Ấy là một con người có kích cỡ đặc biệt quan trọng, không phải chỉ của bản thân mình hay của một mái ấm gia đình, một làng, một xã, mà còn là của nhân dân, của quốc gia, của Tạo hoá, của ngoài hành tinh. Có nghĩ như vậy, ta mới hiểu được vì sao Xuân Hương hoàn toàn có thể tự đặt mình từ thế đứng rất cao với thái độ và giọng điệu rất là kẻ cả khi đối thoại với đời, dù đó là những bậc hiền nhân quân tử, là Thái thú Sầm Nghi Đống, là những đấng anh hùng ( ” Mát mặt anh hùng khi tắt gió ” ) thậm chí còn là vua, là chúa ( ” Chúa dấu, vua yêu một cái này ” – Vịnh cái quạt ) .Nhưng Xuân Hương, dù tư tưởng hoàn toàn có thể đi trước thời đại, nhưng trong đời thực vẫn không hề vượt khỏi thân phận của mình. Vì thế, những hành vi phá phách, làm mưa làm gió dù bạo gan thế nào cũng chỉ là những vùng vẫy trong số lượng giới hạn của ngôn từ mà thôi. Nhà thơ đành gật đầu số phận của mình bằng một tiếng thở dài ngao ngán :Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại ,Mánh tình san sẻ tí con con !Nhưng Xuân Hương đích thực là nhà thơ của mùa xuân, tuổi trẻ và tình yêu của sự sống tươi ròng, của niềm tin sáng sủa, yêu đời. Đó cũng chính là chất dân gian đậm đặc của hồn thơ này. Đọc thơ Xuân Hương, thấy có đủ cả buồn khổ, đắng cay, chán chường, căm uất, đủ cả oán thù, phẫn nộ, thậm chí còn muốn tung hết tổng thể, phá phách toàn bộ …, nhưng không khi nào mất hết niềm tin ở cuộc sống, ở sự sống. Điều ấy hoàn toàn có thể cảm nhận rất rõ ở quốc tế thẩm mỹ và nghệ thuật rất là sôi động của nữ sĩ, một quốc tế không khi nào trọn vẹn yên lặng : nếu không có tiếng chuông chùa văng vẳng, tiếng mõ, tiếng trống cầm canh thì cũng có tiếng ” gà gáy trên bom “, tiếng ” sóng dồn mặt nước “, tiếng ” gió giật sườn non “, hay ” cành thông gió thốc “, …Và nếu lắng nghe còn thấy ” Rúc rích thây cha con chuột nhắt – Vo ve mặc mẹ cái ong bầu “, … Một thế giới hình tượng sôi động, luôn cựa quậy, luôn hoạt động giải trí : ” Cỏ gà lún phún leo quanh mép – Cá giếc le te lách giữa dòng ” ; ” Xiên ngang mặt đất rêu từng đám – Đâm toạc chân mây đá mấy hòn ” ; ” Gan nghĩa dãi ra cùng nhật nguyệt – Khối tình cọ mãi với tổ quốc “, … Một quốc tế đầy sắc tố tươi tắn, hồng hào, xanh tươi, chan chứa xuân sắc, xuân tình, … Tất cả đều được phát hiện và nhìn nhận theo một quan điểm mĩ học độc lạ của Xuân Hương : lấy vẻ đẹp thanh tân, khoẻ khoắn, phồn thực, tự nhiên của khung hình người đàn bà giữa tuổi xuân làm chuẩn. Trong quốc tế thẩm mỹ và nghệ thuật ấy, tiếng khóc không hẳn là lời vô vọng và cái chết không hề muốn ngăn đường sự sống ( Khóc ông phủ Vĩnh Tường, Khóc Tổng Cóc, … ) .Đúng là Tự tình ( bài II ) đã kết thúc bằng một lời chua chát : ” Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại – Mảnh tình san sẻ tí con con “. Nhưng như thế là tuổi xuân chưa hết, tình xuân vẫn đầy .Xưa thường có câu : ” Chữ rằng, xuân bất tái lai “. Nhưng Xuân Hương lại nói ” xuân đi xuân lại lại ”, có nghĩa là người đàn bà vẫn còn có cái để chờ đón, để ước ao, tuy rằng niềm hạnh phúc mong đợi ấy chưa khi nào được hưởng toàn vẹn : ” Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn ” .Có một yếu tố rất nên đặt ra so với thơ Hồ Xuân Hương nói chung : Vì sao tư tưởng dân gian gần như thuần chủng, nguyên chất ở Xuân Hương lại không được diễn đạt bằng những thể thơ dân gian như lục bát, tuy nhiên thất lục bát mà lại tự ép mình vào khuôn khổ thơ Đường, một thể thơ bác học ngoại nhập, luật lệ rất nghiêm minh ? Lại một nét oái oăm, độc lạ của thơ Xuân Hương chăng ? Nhưng ngẫm ra, thấy sự lựa chọn của nữ sĩ rất có lí, hoàn toàn có thể nói là rất tự nhiên nữa .Song thất lục bát là thể ngâm, hợp với lời trữ tình than vãn. Lục bát thì mạnh về năng lực tự sự và thiên về miêu tả tình cảm thiết tha. Nhưng thơ Xuân Hương không chỉ có tình cảm mà còn có trí tuệ, có tư tưởng, đồng thời có nhu yếu tạo tính đa nghĩa trên mỗi dòng thơ, từ mỗi hình ảnh, mỗi ngôn từ : nghĩa hiển ngôn, nghĩa hàm ẩn, nghĩa trần trụi, nghĩa ỡm ờ, nghĩa từ vựng, nghĩa xã hội – tâm lí, nghĩa thanh, nghĩa tục, v.v.Muốn đạt được những nhu yếu ấy, Xuân Hương rất cần đến năng lực của thất ngôn bát cú, của cấu trúc ngặt nghèo, của luật đối ngẫu và của tính hàm súc với năng lực dồn nén nhiều nghĩa và tạo ý ngoài lời ( ý tại ngôn ngoại ) .
Nhưng Xuân Hương, một mặt khai thác khả năng của thơ Đường, mặt khác lại cố tình xoá sạch, khước từ điển tích, điển cố, lối diễn đạt ước lệ cách điệu hoá, sự sử dụng màu sắc tao nhã, trừu tượng, thay vào đấy là sự khai thác triệt để những ngôn từ thuần Việt và các thú pháp nghệ thuật dân gian, đặc biệt là nghệ thuật trào phúng, hồn nhiên và táo tợn của ca dao, dân ca, của truyện tiếu lâm, Trạng Quỳnh, Trạng Lợn,… Và trên cái văn bản Việt hoá và dân gian hoá đó, bao giờ cũng hằn lên cái dấu triện “Xuân Hương hoá” đầy cá tính độc đáo và mãnh liệt của “thiên tài kì nữ” họ Hồ.
Phân tích bài thơ Tự tình 2 – Mẫu số 1:
Hồ Xuân Hương là nữ sĩ tài ba ở nước ta vào cuối thế kỉ XVIII – đầu thế kỉ XIX. Ngoài tập “Lưu Hương kí” bà còn để lại khoảng 50 bài thơ Nôm, phần lớn là thơ đa nghĩa, vừa có nghĩa thanh vừa có nghĩa tục. Một số bài thơ trữ tình đằm thắm, thiết tha, buồn tủi… thể hiện sâu sắc thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ, với bao khao khát sống và hạnh phúc tình duyên. Chùm thơ “Tự tình” phản ánh tâm tư tình cảm của Hồ Xuân Hương, của một người phụ nữ lỡ thì quá lứa, duyên phận hẩm hiu,… Bài thơ này là bài thứ hai trong chùm thơ “Tự tình” ba bài.
Thi sĩ Xuân Diệu trong bài “Hồ Xuân Hương bà chúa thơ Nôm” đã viết: “Bộ ba bài thơ trữ tình này cùng với bài “Khóc vua Quang Trung” của công chúa Ngọc Hân làm một khóm riêng biệt, làm tiếng lòng chân thật của người đàn bà tự nói về tình cảm bản thân của đời mình trong văn học cổ điển Việt Nam…”. Ông lại nhận xét thêm về điệu thơ, giọng thơ: “…trong bộ ba bài thơ tâm tình này, bên cạnh bài thơ vần “ênh” nổi nênh và bài thơ vần “om” oán hận, thì bài thơ vần “on” này mong đợi, chon von”.
“Canh khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn.
Xiên ngang mặt đất rêu từng đám,
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.
Ngán nỗi xuân đi, xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con !”.
Hai trong ba bài thơ, nữ sĩ đều nói về đêm khuya, canh khuya. “Tự tình I” bà viết: “Tiếng gà văng vẳng gáy trên bom – Oán hận trông ra khắp mọi chòm”. Ở bài thơ này cũng vậy, bà tỉnh dậy lúc canh khuya, hay thao thức suốt đêm khuya, tâm trạng ngổn ngang phiền muộn. Âm thanh “văng vẳng” của tiếng trống từ một chòi canh xa đưa lại như thúc giục thời gian trôi nhanh, tuổi đời người đàn bà trôi nhanh: “Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn”. “Hồng nhan” là sắc mặt hồng, chỉ người phụ nữ. “Trơ” nghĩa là lì ra, trơ ra, chai đi, mất hết cảm giác. “Nước non”: chỉ cả thế giới tự nhiên và xã hội. Cả câu thơ: “Trơ cái hồng nhan với nước non” nói lên một tâm trạng: con người đau buồn nhiều nỗi, nay nét mặt thành ra trơ đi trước cảnh vật, trước cuộc đời, tựa như gỗ đá, mất hết cảm giác. Nỗi đau buồn đã đến cực độ.
Từ “cái” gắn liền với chữ “hồng nhan” làm cho giọng thơ trĩu xuống, làm nổi bật cái thân phận, cái duyên phận, cái duyên số đã quá hẩm hiu rồi. Ta có cảm giác tiếng trống dồn canh khuya, thời gian như cơn gió lướt qua cuộc đời, lướt qua số phận và thân xác nhà thơ. Con người đang than thân trách phận ấy đã có một thời son trẻ tự hào: “Thân em vừa trắng lại vừa tròn”, có phẩm hạnh với “tấm lòng son” trọn vẹn, có tài năng, thế mà nay đang trải qua những đêm dài cay đắng. Qua đó, ta thấy cái xã hội phong kiến buổi ấy mới ghê gớm đã làm xơ xác, khô héo phận hồng nhan.
Đằng sau hai câu đề là những tiếng thở dài ngao ngán. Cố vẫy vùng để thoát ra, bươn ra cái nghịch cảnh nhưng đâu dễ! Tiếp theo là hai câu thực:
“Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn”.
Nghệ thuật đối rất thần tình: “Chén rượu” với “vầng trăng”, trên thì “hương đưa”, dưới lại có “bóng xế”, đặc biệt 3 chữ “say lại tỉnh” với “khuyết chưa tròn” đăng đối, hô ứng nhau làm nổi bật bi kịch về thân phận người đàn bà dang dở, cô đơn. Muốn mượn chén rượu để khuây khỏa lòng mình, nhưng vừa nâng chén rượu lên môi mùi hương phả vào mặt, đưa vào mũi. Tưởng uống rượu cho say để quên đi bao nỗi buồn, nhưng càng uống càng tỉnh. “Say lại tỉnh” để rồi tỉnh lại say, cái vòng luẩn quẩn ấy về duyên phận của nhiều phụ nữ, trong đó có Hồ Xuân Hương như một oan trái.
Buồn tủi cho thân phận, bao đêm dài thao thức đợi chờ, nhưng tuổi đời ngày một “bóng xế”. Bao hi vọng đợi chờ. Đến bao giờ vầng trăng mới “tròn” ? Đến bao giờ hạnh phúc đến trong tầm tay, được trọn vẹn, đầy đủ ? Sự chờ mong gắn liền với nỗi niềm khao khát. Càng cô đơn càng chờ mong, càng chờ mong càng đau buồn, đó là bi kịch của những người đàn bà quá lứa lỡ thì, tình duyên ngang trái, trong đó có Hồ Xuân Hương.
Hai câu trong phần luận, tác giả lấy cảnh để ngụ tình. Đây là hai câu thơ tả cảnh “lạ lùng” được viết ra giữa đêm khuya trong một tâm trạng chán ngán, buồn tủi:
“Xiên ngang mặt đất rêu từng đám,
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn”.
Ý thơ cấu trúc tương phản để làm nổi bật cái dữ dội, cái quyết liệt của sự phản kháng. Từng đám rêu mềm yếu thế mà cũng “xiên ngang mặt đất” được ! Chỉ có lơ thơ “đá mấy hòn” mà cũng có thể “đâm toạc chân mây” một cách kì lạ ! Hai câu thơ, trước hết cho ta thấy một thiên nhiên tiềm ẩn một sức sống đang bị nén xuống đã bắt đầu bật lên mạnh mẽ vô cùng. Thiên nhiên trong thơ Hồ Xuân Hương không chỉ mang màu sắc, đường nét, hình khối mà còn có gương mặt, có thái độ, có hành động, cũng “xiên ngang…”, cũng “đâm toạc”… mọi trở ngại, thế lực,…
Xuân Hương vốn tự tin và yêu đời. Con người ấy đang trải qua nhiều bi kịch vẫn cố gắng gượng với đời. Phản ứng mạnh mẽ, dữ dội nhưng thực tại vẫn chua xót. Đêm đã về khuya, giữa cái thiên nhiên dào dạt, bốn bề mịt mùng bao la ấy, người đàn bà hẩm hiu càng cảm thấy cô đơn hơn bao giờ hết. Chẳng thế mà trong bài “Tự tình I”, nữ sĩ đã buồn tủi viết:
“Mõ thảm không khua mà cũng cốc,
Chuông sầu chẳng đánh cớ sao om ?”.
Cả nỗi đau trần thế như dồn tụ lại đáy lòng một người đàn bà cô đơn. Khao khát được sống trong hạnh phúc, được làm vợ, làm mẹ như mọi người đàn bà khác. Nhưng “hồng nhan bạc mệnh” rồi ! Đêm càng về khuya, người đàn bà không thể nào chợp mắt được, trằn trọc buồn tủi thân đơn chiếc, thiếu thốn yêu thương, xuân đi rồi xuân có trở về, mà tình yêu chỉ được “san sẻ tí con con”, phải cam chịu cảnh ngộ:
“Ngán nỗi xuân đi, xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con”.
Hết mùa xuân này đi qua, mùa xuân khác lại trở lại, “mỗi năm mỗi tuổi như đuổi xuân đi”… Chữ “ngán” nói lên nỗi đau, nỗi buồn tủi của người đàn bà lỡ thì quá lứa, đang trải qua sự mòn mỏi, đợi chờ. Tình duyên, tình yêu như bị tan vỡ, tan nát thành nhiều “mảnh”, thế mà chua chát thay chỉ được “san sẻ tí con con”. Câu thơ là tiếng than thân trách phận. Phải chăng đây là lần thứ hai Hồ Xuân Hương chịu cảnh làm lẽ ? Tình đã vỡ ra thành “mảnh” lại còn bị “san sẻ”, đã “tí” lại “con con”. Mỗi chữ như rưng rưng những giọt khóc. Câu thơ này, tâm trạng này được nữ sĩ nói rõ thêm trong bài “Lấy chồng chung”:
“Kẻ đắp chăn bông, kẻ lạnh lùng,
Chém cha cái kiếp lấy chồng chung,
Năm thì mười hoạ hay chăng chớ,
Một tháng đôi lần có cũng không !…”.
Tóm lại, cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 ta thấy bài thơ là lời tự than, tự thương xót, buồn tủi cho duyên số, duyên phận hẩm hiu của mình. Càng thao thức cô đơn càng buồn tủi. Càng buồn tủi càng khao khát sống, sống trong hạnh phúc trọn vẹn, đầy đủ. Thực tại nặng nề, cay đắng như bủa vây, cái hồng nhan như “trơ” ra với nước non, với cuộc đời. Người đọc vô cùng cảm thông với nỗi lòng khao khát sống, khao khát hạnh phúc của nữ sĩ và người phụ nữ trong xã hội. Giá trị nhân bản là nội dung sâu sắc nhất của chùm thơ “Tự tình” của Hồ Xuân Hương.
Cách dùng từ rất đặc sắc, độc đáo thể hiện phong cách nghệ thuật Hồ Xuân Hương: “trơ cái hồng nhan”, “say lại tỉnh”, “khuyết chưa tròn”, “xiên ngang”, “đâm toạc”, “ngán nỗi”, “lại lại”, “tí con con”,… Chữ dùng sắc nhọn, trong cảnh chứa tình, diễn tả mọi đau khổ bi kịch về duyên số… Qua bài thơ này, ta càng thấy rõ Hồ Xuân Hương đã đưa ngôn ngữ dân gian, tiếng nói đời thường vào lời ca, bình dị hoá và Việt hoá thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật. Bà xứng đáng là “Bà chúa thơ Nôm” của nền thi ca dân tộc.
Tham khảo thêm:
Phân tích hình ảnh người phụ nữ trong Tự tình 2
Tâm sự của nữ sĩ Hồ Xuân Hương trong bài Tự tình 2
3. Phân tích Tự tình 2 – Mẫu số 2:
Hồ Xuân Hương là một trong những nữ sĩ tài ba bậc nhất của văn học Trung đại Việt Nam. Bà để lại sự nghiệp sáng tác đồ sộ, giàu giá trị trên cả mảng thơ chữ Nôm và chữ Hán. Nổi bật trong tác phẩm của bà là tiếng nói thương cảm với số phận người phụ nữ và bài thơ Tự Tình (bài II) là một trong những bài thơ như vậy.
Bài thơ nằm trong chùm thơ Tự tình, gồm có tất cả ba bài, được viết theo thể thơ Đường luật. Tác phẩm là nỗi thương mình trong sự cô đơn khi phải chịu cảnh làm lẽ, khao khát hạnh phúc mãnh liệt. Đồng thời bài thơ cũng thể hiện thái độ bứt phá, vùng vẫy, muốn thoát khỏi cảnh ngộ éo le để có thể đạt được hạnh phúc, nhưng cuối cùng bi kịch vẫn hoàn bi kịch.
Bài thơ mở đầu là thời điểm canh khuya, khi con người đối diện thật nhất với chính mình, nhưng cũng chính lúc đó Xuân Hương tự nhận ra tình cảnh đáng thương của chính mình:
Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Trong đêm khuya thanh vắng, nhịp gấp gáp của tiếng trống “dồn” càng trở nên vội vã, gấp gã hơn. Đó cũng chính là những bước đi thời gian vội vàng đang chảy trôi trước mắt người con gái. Đồng thời tiếng trống đó cũng chính là sự rối bời trong tâm trạng của nhân vật trữ tình. Đối diện với nhịp thời gian vội vàng, gấp gáp là hình ảnh “trơ cái hồng nhan”. Chữ “trơ” được đặt ngay ở đầu câu nhấn mạnh nỗi cô đơn, trơ trọi của người phụ nữ. Nhưng bên cạnh nỗi đau đớn, xót tủi cho thân phận lại thể hiện một Xuân Hương thật bản lĩnh. “Trơ” không chỉ là sự bẽ bàng mà còn là thách thức với xã hội, với cuộc đời. Hai câu thơ đầu là tiếng than cho số phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến, hồng nhan mà bạc mệnh.
Trong cái cô đơn, tội nghiệp đến tột cùng ấy, con người tìm đến rượu để khuây khỏa nỗi niềm:
Chén rượu đưa hương say lại tỉnh
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn
Nhưng rượu cũng không thể làm cho nhân vật vơi đi nỗi cô đơn, sầu muộn. Chén rượu uống vào mà lại càng tỉnh hơn, để nhân vật trữ tình càng thấm thía hơn nỗi cô đơn, lẻ bóng của mình. Tìm đến trăng làm bạn, để tâm sự trò truyện thì lại nhận ra thực tại phũ phàng. Nỗi niềm chất chứa đã thấm dần và lan vào cảnh vật. Quả thực “Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu/ Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”. Hai câu thơ tác giả sử dụng rất thành công cụm từ: “say lại tỉnh” cho thấy cái vòng luẩn quẩn, tình duyên trở thành trò đùa của tạo hóa, càng uống lại càng tỉnh, lại càng nhận ra sự hẩm hiu duyên phận của chính mình; “khuyết chưa tròn” vầng trăng là ngoại cảnh mà cũng chính là tâm cảnh, tạo nên sự đồng nhất giữa cảnh vật và con người. Trăng sắp tàn mà vẫn khuyết cũng như con người tuổi xuân vội vã trôi qua mà tình duyên vẫn chưa trọn vẹn. Bốn câu thơ đầu đã khắc họa sâu sắc nỗi đau, bi kịch của người phụ nữ trong xã hội cũ.
“Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn”.
Các động từ mạnh “xiên, đâm” kết hợp với “ngang, toạc” đã thể hiện sự ngang ngạnh, phẫn uất đến tột cùng của nhân vật trữ tình. Nếu như người phụ nữ trung đại nổi bật lên với tính cách cam chịu, khuất phục trước số phận thì ở đây lại xuất hiện một người phụ nữ hoàn toàn khác. Những sinh vật nhỏ bé dường kia không chịu mềm yếu trước hoàn cảnh thực tại, phải mọc xiên, đâm ngang để tìm sự sống. Đá phải kiên cường, rắn chắc để có thể đâm toạc chân mây. Biện pháp đảo ngữ trong hai câu thơ đã cho thấy sự phẫn uất của cỏ cây, đá đó đồng thời cũng chính là nỗi niềm của con người trước thực tại cuộc sống. Bởi vậy, hình ảnh rêu xiên ngang, đá đâm toạc chân mây cũng chính là sự phản kháng của người phụ nữ trước thực tại nhiều bất công, ngang trái.
Ngán nỗi xuân đi, xuân lại lại
Mảnh tình san sẻ tí con con.
Trong câu thơ có hai chữ “xuân” xuất hiện, chữ “xuân” thứ nhất là tuổi xuân của con người, “xuân” thứ hai là mùa xuân của vạn vật. Hai chữ xuân này kết hợp với từ “lại” đã nhấn mạnh tuổi xuân của con người một đi không trở lại, trái ngược với mùa xuân của thiên nhiên đất trời, mỗi khi xuân của đất trời quay lại đồng nghĩa với tuổi xuân của con người ngày một rút ngắn, nỗi chán ngán lại càng gia tăng. Thủ pháp nghệ thuật tăng tiến, nhấn mạnh vào sự nhỏ bé dần, làm cho hoàn cảnh càng trở nên éo le hơn: “Mảnh tình san sẻ tí con con”. Mảnh tình vốn đã bé, đã nhỏ nay lại phải san sẻ lại càng trở nên ít ỏi, eo hẹp hơn. Tình cảnh đó thật xót xa, tội nghiệp. Hai câu thơ kết thể hiện nỗi lòng sâu kín của người phụ nữ trong xã hội cũ: với họ tình yêu, hạnh phúc thật mong manh, bé nhỏ.
Hồ Xuân Hương là bậc thầy trong sử dụng ngôn ngữ, thông qua khả năng diễn đạt tư tưởng, tình cảm của nhân vật trữ tình: tả âm thanh (văng vẳng), tả cảm giác (trơ, say, lại tỉnh, ngán), tả động thái (xiên ngang, đâm toạc),… Nghệ thuật đảo ngữ tài tình (xiên ngang, đâm toạc). Giọng điệu thơ phẫn uất, tủi hờn. Tất cả đã hòa quyện với nhau để diễn tả sự cô đơn, thân phận bé nhỏ của người phụ nữ trong xã hội cũ.
Với ngôn ngữ giản dị, giàu sức gợi cảm, sử dụng thành công phép đối, tác phẩm vừa nói lên số phận rẻ rúng, bi kịch người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Đồng thời còn cho thấy khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc của Hồ Xuân Hương nói riêng và của người phụ nữ trong xã hội cũ nói chung.
4. Phân tích bài thơ Tự tình 2 – Mẫu số 3
    Tự tình là một trong những tác phẩm nổi tiếng của Hồ Xuân Hương, đây là bài thơ tự bày tỏ lòng mình. Như chúng ta cũng biết Hồ Xuân Hương sống vào cuối thế kỉ XVIII – đầu thế kỷ XIX , bà xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo, cha làm nghề dạy học. Thế nhưng, Hồ Xuân Hương không chịu gò bó vào cái xã hội eo hẹp, tù túng mà bà là một người phóng khoáng, đa tài, đa tình, giao thiệp với những nhà văn, tài tử, đi rất nhiều nơi. Nhưng éo le thay, người xưa thường có câu “Hồng nhan bạc phận”, bà cũng phải chịu kiếp số lận đận, éo le, đầy ngang trái trong con đường tình duyên. Các tác phẩm của bà chủ yếu được viết bằng chữ Hán và chữ Nôm. Người ta thường gọi bà là “Bà chúa thơ Nôm”. Hồ Xuân Hương – hiện tượng độc đáo trong lịch sử văn học Việt Nam.
    Bài thơ Tự Tình được viết dưới dạng Đường luật thất ngôn bát cú. Với lối viết sắc xảo và cũng chính là lời tự bày tỏ lòng mình nên chủ đề bài thơ được hiện lên là một nghịch đối: duyên phận muộn màng, lỡ dở trong khi tác giả cứ lạnh lùng trôi qua. Điều này dẫn đến tâm trạng vừa buồn vừa phẫn uất, nhưng cuối cùng vẫn đọng lại trong tâm trí của bà.
    Để thấy rõ được nội dung chính, ta sẽ đi vào tìm hiểu sâu qua các câu thơ. Bài thơ được viết theo thể thơ đường luật bát cú ngôn nên bố cục gồm 4 phần: 2 câu đề, 2 câu thực, 2 câu luận và 2 câu kết.
    Trước hết, tác giả mở đầu với hai câu đề:
“Đêm khuya văng vẳng bóng canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non.”
    Khung cảnh được hiện lên là một đêm khuya, khi con người chìm sâu vào giấc ngủ, nhưng cũng chính là lúc người ta đối diện với chính mình và đây cũng là lúc Hồ Xuân Hương nhận ra được cảnh đáng thương của mình. Sự cô đơn, lẻ bóng một mình gắn liền với thời gian, tạo cho người ta một cảm giác thật đáng thương cho thân phận người phụ nữ. Tác giả đã rất tinh tế khi sử dụng nghệ thuật lấy động nói tĩnh: âm thanh “văng vẳng” của tiếng trống cầm canh để nói lên một không gian tĩnh lặng, vắng vẻ. Chính cái khoảnh khắc ấy, tự soi vào mình, tác giả thấy “trơ” mà đặc biệt nó còn được đặt ở đầu câu, càng thêm nhấn mạnh nỗi đau, bất hạnh về đường tình duyên, số kiếp “hồng nhan bạc phận” của chính tác giả.
“Trơ” ở đây có thể được hiểu là tủi hổ, bẽ bàng. Tiếp theo nó là “cái hồng nhan” ý nói đến dung nhan của người phụ nữ, thường được dùng trong xã hội xưa. Nhưng điều đáng chú ý ở đây, một nhân phẩm, vẻ đẹp của người phụ nữ lại gọi là “cái” gợi cho người đọc thấy được sự rẻ rúng, mỉa mai. “Cái hồng nhan” trơ với nước non không chỉ là sự cay đắng, tủi hổ mà còn là nỗi xót xa, thấm thía, càng ngẫm càng thương thân. Nhưng chữ “trơ” ở đây một phần cũng có thể hiểu được đó chính là sự gan dạ của Xuân Hương, là sự thách thức.  Để nhấn mạnh điều này, tác giả đã dùng nhịp thơ: 1/3/3 để nhấn mạnh vào sự bẽ bàng.
    Nối tiếp hai câu đề, tác giả viết:
“Chén rượu hương đưa say lại tỉnh
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tàn”
    Với hai câu thơ thực trên, hoàn cảnh và tâm trạng của nhà thơ được hiện lên rõ hơn. Khi sầu, người ta thường làm bạn với rượu, để có thể quên đi mọi thứ không vui, những nỗi đau. Thế nhưng “say lại tỉnh” làm nỗi buồn không thể nguôi được. Đây chính là một vòng quay luẩn quẩn, tình duyên đã trở thành một trò đùa, càng say càng tỉnh, càng cảm nhận nỗi đau của thân phận. Câu thơ là ngoại cảnh nhưng cũng là tâm trạng. Vì vậy, tạo nên sự đồng nhất giữa tâm trạng và cảnh “ trăng” sắp tàn “bóng xế” và vẫn “khuyết chưa tròn”. Tuổi xuân, cái tuổi đẹp nhất của người con gái đã trôi qua mà nhân duyên vẫn chưa trọn vẹn gợi lên một nỗi sầu lẻ bóng.
    Tiếp tục hướng về ngoại cảnh, lấy thiên nhiên để bày tỏ tâm trạng, nỗi lòng của mình, Hồ Xuân Hương viết:
“Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn”
    Hai câu luận ở trên được tác giả sử dụng nghệ thuật đảo ngữ để nhấn mạnh trạng thái của thiên nhiên, nhưng đó cũng chính là tâm trạng của con người. Rêu và đá là hai hình ảnh được hiện lên là những vật yếu mềm, không chịu chấp nhận sự thấp bé ấy, đã vươn lên bằng mọi cách, vượt qua những cản trở (mặt đất, chân mây) để chứng tỏ mình. Các động từ mạnh: xiên, đâm kết hợp với bổ ngữ ngang, toạc gợi cho người ta thấy sự ngang ngạnh, phẫn uất. Nó không chỉ thể sự phẫn uất mà còn nói lên một phần của sự phản kháng. Cũng có thể cho người đọc ngầm hiểu Hồ Xuân Hương với sức sống mãnh liệt ngay cả khi đau buồn nhất.
    Khép lại bài thơ với hai câu kết:
“Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại
Mảnh tình san sẻ tý con con”
    Hồ Xuân Hương đã có cách dùng từ rất độc đáo “xuân” tức là mùa xuân, tuổi xuân, “ngán” tức là ngao ngán, chán. Bên cạnh đó từ “lại” chỉ sự trở lại một cách nhanh, sợ sự quay trở lại. Theo quy luật của tạo hóa, mùa xuân qua rồi sẽ trở lại. Nhưng mỗi mùa xuân qua đi lại mang theo tuổi xuân của con người và mãi không trở lại. Sự trở lại của mùa xuân chính là sự ra đi của tuổi xuân. Tác giả đã quá ngán ngẩm với cuộc đời éo le. Với lối nghệ thuật tăng tiến, nhấn mạnh vào những điều bé nhỏ, làm cho nghịch cảnh éo le hơn. Mảnh tình đã nhỏ bé lại còn phải san sẻ “tý con con” tạo nên một cảm giác xót thương. Đây cũng chính là nỗi lòng của người phụ nữ trong xã hội xưa. Hạnh phúc luôn là chiếc chăn quá hẹp.
    Như vậy, bài thơ Tự tình đã hiện lên với những hình ảnh giản dị mà đặc sắc, hình ảnh giàu sức gợi cảm, tinh tế từ đó nói lên tâm trạng của chủ thể. Bài thơ hiện lên cả bi kịch và khát vọng sống hạnh phúc của Hồ Xuân Hương. Trong những lúc buồn tủi, bế tắc, người phụ nữ cố vươn lên nhưng lại vẫn bị rơi vào cái vòng quay luẩn quẩn, tù túng của xã hội đương thời.
5. Phân tích Tự tình 2 – Mẫu số 4:
Hồ Xuân Hương là một trong những nhà thơ nữ tiêu biểu của nền văn học trung đại Việt Nam, được mệnh danh là “bà chúa thơ Nôm”. Bà là một “thiên tài kì nữ” nhưng cuộc đời đầy éo le, bất hạnh. Thơ Hồ Xuân Hương là thơ của phụ nữ viết về phụ nữ, trào phúng mà vẫn rất trữ tình. Một trong những bài thơ tiêu biểu viết về tâm trạng, nỗi niềm của người phụ nữ trước duyên phận, cuộc đời mình là “Tự tình” (II).
“Tự tình” (II) là bài thơ thuộc chùm thơ “Tự tình” gồm ba bài của bà. Đây là chùm thơ nữ sĩ viết để tự kể nỗi lòng, tâm tình của mình. Tác phẩm được viết bằng chữ Nôm, làm theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật với bố cục bốn phần: đề, thực, luận, kết. Bài thơ thể hiện thái độ, tâm trạng vừa đau đớn, vừa phẫn uất trước thực tại đau buồn, tuy vậy, bà vẫn gắng gượng vươn lên, nhưng rồi vẫn rơi vào bi kịch. Dựa vào nội dung bài thơ, ta có thể đoán bài thơ được sáng tác khi bà đã gặp phải những éo le, bất hạnh trong tình duyên.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh người phụ nữ không ngủ, một mình ngồi giữa đêm khuya:
“Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non.”
Giữa đêm khuya, người phụ nữ thao thức không ngủ được và nàng nghe âm thanh tiếng trống canh dồn dập. “Đêm khuya” là thời gian của hạnh phúc lứa đôi, của sum họp gia đình, vậy mà ở đây, trớ trêu thay, người phụ nữ lại đơn độc một mình. Nàng cô đơn quá nên thao thức không ngủ, nàng nghe âm thanh tiếng trống canh “văng vẳng”. Từ láy này miêu tả âm thanh từ xa vọng lại. Với nghệ thuật lấy động tả tĩnh, người đọc cảm nhận được không gian đêm khuya tĩnh lặng, im lìm và người phụ nữ thật cô đơn, tội nghiệp. Trong xã hội xưa, tiếng trống canh là âm thanh dùng báo hiệu thời gian một canh giờ trôi qua.
Nữ sĩ nghe âm thanh tiếng trống canh “dồn” – tiếng trống dồn dập, khẩn trương – có lẽ là vì nàng đang ngồi đếm thời gian và lo lắng thấy nó trôi qua một cách dồn dập, tàn nhẫn. Nó chẳng cần biết tuổi xuân của nàng sắp vuột mất mà nàng thì vẫn đang phải “trơ cái hồng nhan” ra giữa “nước non”. Dường như, nỗi cô đơn, xót xa ấy luôn dày vò nữ sĩ nên thời gian trở thành nỗi ám ảnh không nguôi trong tâm hồn bà. Trong chùm “Tự tình”, nỗi ám ảnh về thời gian còn hiện hữu trong âm thanh “tiếng gà”. Người phụ nữ ấy cũng trằn trọc cho đến sáng để rồi nghe âm thanh “tiếng gà văng vẳng gáy trên bom” mà đau đớn, mà oán hận.
Ở đây, “hồng nhan” là nhan sắc của người phụ nữ vẫn còn ở độ mặn mà, cái mà bất cứ ai cũng trân trọng. Thế mà, nó lại kết hợp với từ “cái” – một danh từ chỉ loại thường gắn với những thứ vật chất nhỏ bé, tầm thường. Nàng tự thấy nhan sắc của mình quá nhỏ bé, rẻ rúng bởi nó chẳng khác gì một thứ đồ ít giá trị, lại chẳng được ai đoái hoài đến. Nó phải “trơ” ra, phô ra, bày ra một cách vô duyên, vô nghĩa lí giữa đất trời. Từ “trơ” đứng đầu câu cho ta cảm nhận được nỗi xót xa, đau đớn, tủi hổ, bẽ bàng của người phụ nữ một mình giữa đêm khuya, không ai quan tâm, đoái hoài. Tuy có bẽ bàng, tủi hổ nhưng ta vẫn thấy ẩn khuất trong câu thơ một nữ sĩ mạnh mẽ, cá tính dám đem cái tôi cá nhân để đối lập với cả “nước non” rộng lớn.
Hồ Xuân Hương là thế, không bao giờ chịu bé nhỏ, yếu mềm. Hai câu đầu bằng cách khắc họa thời gian, không gian nghệ thuật và cách kết hợp từ độc đáo đã thể hiện rõ nỗi cô đơn, đau đớn, tủi hổ bẽ bàng trước tình duyên hẩm hiu của chính mình. Hai câu thực khắc họa sâu sắc sự phẫn uất trước tình cảnh éo le:
“Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế, khuyết chưa tròn”.
Giữa đêm khuya, cô đơn và buồn tủi, nàng tìm đến rượu để quên đi tất cả nhưng nào quên được “say lại tỉnh”. Say, có thể quên đi được một chốc, nhưng đâu có thể say mãi, rồi sẽ lại “tỉnh” ra. Tỉnh ra lại càng ý thức sâu sắc hơn nỗi cô đơn, xót xa, lại càng buồn hơn. Ẩn sau cái hành động tìm đến rượu để giải tỏa nỗi sầu là cả niềm phẫn uất sâu sắc trước số phận bất hạnh. Cụm từ “say lại tỉnh” cho thấy cái bế tắc, quẩn quanh trong nỗi buồn, cô đơn của người phụ nữ.
Nàng cô đơn nên tìm đến vầng trăng bên ngoài kia mong sự đồng cảm. Nàng thấy vầng trăng đã “xế” bóng “khuyết chưa tròn”. Nàng nhìn thấy số phận bất hạnh của mình trong hình ảnh vầng trăng: nàng cũng đã ở tuổi “xế” chiều mà tình duyên vẫn hẩm hiu, lận đận, “chưa tròn”. Ở hai câu này, bằng phép đối, nghệ thuật tả cảnh ngụ tình, nữ sĩ đã khắc họa nên tâm trạng bế tắc và nỗi phẫn uất sâu sắc trước duyên phận hẩm hiu, lỡ làng.
Sang hai câu luận, dường như sự phẫn uất ấy biến thành sự chống trả kịch liệt:
“Xiên ngang mặt đất rêu từng đám,
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn.”
Hai câu thơ được cấu tạo đặc biệt: đảo vị ngữ là những động từ mạnh lên đầu câu. “Xiên ngang” và “đâm toạc” là hành động của những vật vô tri vô giác. Trong tự nhiên, rêu là sự vật bé nhỏ, yếu mềm, thế mà ở đây dường như nó mạnh mẽ hơn, cứng cỏi thêm để “xiên ngang mặt đất”. “Đá” là vật bất động, thế mà ở đây cũng đang to hơn, nhọn hơn, đang cựa quậy, “nổi loạn” phá tan không gian tù túng bị giới hạn bởi “chân mây”. Hình ảnh thiên nhiên động, thiên nhiên “nổi loạn” này không chỉ xuất hiện một lần mà còn có trong nhiều những tác phẩm khác của bà.
Lí giải cho sự xuất hiện những hình ảnh thiên nhiên như thế là ở cá tính mạnh mẽ của nữ sĩ. Thiên nhiên được miêu tả thể hiện rõ tâm trạng con người, như đại thi hào Nguyễn Du từng đúc kết về mối quan hệ giữa cảnh và tình: “Cảnh buồn người có vui đâu bao giờ”. Cảnh được miêu tả là “nổi loạn”, là “phá bĩnh” thể hiện tâm trạng người phụ nữ lúc này cũng muốn “nổi loạn”, quẫy đạp để phá tan số phận bất hạnh, tình duyên hẩm hiu của mình. Dường như, người phụ nữ đang gồng mình lên để chống trả kịch liệt số phận. Đó chính là thái độ phản kháng mạnh mẽ của nữ sĩ trước thực tại đau buồn. Đằng sau sự phản kháng mạnh mẽ ấy là khao khát sống, khao khát hạnh phúc lứa đôi mãnh liệt của nữ sĩ.
Hai câu thơ, với phép đối, phép đảo nhấn mạnh hai động từ mạnh đầu câu và nghệ thuật tả cảnh ngụ tình đã cho thấy sự cố gắng vươn lên đấu tranh với số phận, đồng thời cho thấy khát khao sống, khát khao hạnh phúc lứa đôi mãnh liệt ở nữ sĩ xinh đẹp, tài năng mà cuộc đời không ưu ái. Người đọc thật sự khâm phục trước bản lĩnh cứng cỏi, không chịu đầu hàng số phận của người phụ nữ cá tính ấy.
Đến hai câu cuối bài thơ, tuy nàng đã cố gắng vươn lên nhưng không thoát khỏi cái thở dài ngán ngẩm trước bi kịch:
“Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con”.
Nàng thở dài “ngán nỗi”. Nàng chán ngán bởi “xuân đi xuân lại lại”. Mùa xuân và vẻ đẹp của nó phai đi nhưng rồi sẽ quay trở lại theo quy luật của tạo hóa. Nhưng “xuân” của người phụ nữ, tuổi trẻ và sắc đẹp của nàng thì không thể nào trở lại được, mà cứ mỗi một mùa xuân trôi đi là lại thêm một lần nữa tuổi xuân của đời người ra đi, thế nên nàng “ngán”. Cụm từ “lại lại” như một sự thở dài ngao ngán trước sự trôi chảy tàn nhẫn của thời gian. Nó cứ trôi đi, không thèm để ý đến cái bi kịch đang cướp đi tuổi trẻ của nàng: “mảnh tình san sẻ”.
Tình yêu của nàng vốn dĩ mỏng manh, bé nhỏ, chỉ là một “mảnh”, thế mà còn phải san sẻ”, chia năm sẻ bảy ra thật tội nghiệp. Bởi vậy mà nó chỉ còn là một “tí con con”. Nghệ thuật tăng tiến theo chiều giảm dần khiến người đọc thấy rõ cái bi kịch xót xa của nữ sĩ và cảm thương cho con người tài hoa mà bạc mệnh. Bi kịch ấy đeo đẳng lấy người phụ nữ khiến nàng không chỉ thốt lên ngao ngán một lần.
Trong “Tự tình” (III) nàng cũng từng thở dài:
“Ngán nỗi ôm đàn những tấp tênh”.
Đây cũng là một cách nói khác của bi kịch tình yêu bị chia năm sẻ bảy. Nàng có chồng – “ôm đàn” – nhưng lấy chồng mà vẫn “tấp tênh” như chẳng có, “một tháng đôi lần có cũng như không”. Hai câu kết bài thơ với những từ ngữ giản dị, tự nhiên và nghệ thuật tăng tiến, người đọc cảm nhận được cái chán ngán khi rơi vào bi kịch của nữ sĩ. Tuy thế, dư âm của cái khát khao sống, khát khao hạnh phúc lứa đôi mãnh liệt ở hai câu trước vẫn khiến người đọc cảm phục bản lĩnh cứng cỏi của “bà chúa thơ Nôm”.
Với ngôn ngữ thơ Nôm giản dị, tự nhiên nhưng cũng sắc nhọn, với các biện pháp nghệ thuật đảo, đối, dùng động từ mạnh, tả cảnh ngụ tình… bài thơ thể hiện tâm trạng vừa đau đớn, vừa phẫn uất trước duyên phận, nhưng vẫn cố gắng vươn lên với khát khao sống, khát khao hạnh phúc mãnh liệt, tuy vẫn rơi vào bi kịch.
Tóm lại, “Tự tình” (II) thể hiện bản lĩnh Hồ Xuân Hương qua tâm trạng đầy bi kịch: vừa buồn tủi, phẫn uất trước tình cảnh éo le, vừa cháy bỏng khao khát được sống hạnh phúc. Đọc bài thơ, ta vừa thương xót cho số phận bất hạnh, vừa khâm phục bản lĩnh cứng cỏi của nữ sĩ. Bài thơ là minh chứng tiêu biểu cho tài năng ngôn ngữ của “bà chúa thơ Nôm”.
6. Phân tích bài thơ Tự tình 2 – Mẫu số 5
Một nhà phê bình văn chương nổi tiếng đã từng đưa ra một quy luật : “Văn chương, thơ ca là tấm gương phản chiếu của tâm hồn, là tiếng nói tình cảm của nhân loại, là những rung động của trái tim trước cuộc đời tươi đẹp. Những giá trị tinh thần mà văn chương, thơ ca đem lại, đã thoát khỏi cái quy luật băng hoại của thời gian, để trường tồn mãi mãi”. Không nằm ngoài quy luật đó, Nữ sĩ Hồ Xuân Hương cũng muốn để lại cho hậu thế những tác phẩm hoàn mỹ, đạt đến sự xuất sắc về cả nội dung và nghệ thuật. Tiêu biểu nhất, đặc sắc nhất là bài thơ Tự Tình II – Là tiếng nói thương cảm đối với số phận hẩm hiu của người phụ nữ Việt Nam thời phong kiến, đồng thời để cao vẻ đẹp và khát vọng sống của họ.

“Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn,
Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám.
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.
Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con!”

Với thể thơ Thất ngôn bát cú Đường luật được viết theo ngôn ngữ Nôm thuần Việt, bài thơ có lẽ đã được nữ sĩ viết về cuộc đời của chính bản thân mình, torng một phút suy tư. Nữ sĩ đã cảm nhận cuộc sống qua những âm thanh, quang cảnh lạnh buồn, vắng lặng và tự cảm thương cho số phận hẩm hiu của bà. Đó cũng là số phận chung của những người phụ nữ trong Xã hội đương thời..

“Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non”

Hai câu thơ mở đầu trên còn được gọi là hai câu thơ ĐỀ trong thể thơ độc đáo này. Nhắm mắt suy nghĩ về cuộc sống, từng nhịp thở của người phụ nữ trong đêm khuya lạnh tanh hoà theo tiếng trống thông báo dồn dập, diễn tả sự qua đi nhanh chóng của thời gian. Đêm nay, người phụ nữ đang lẻ loi, cô độc một mình. Không còn một âm vang nào khác, không còn những tiếng ồn ào náo nhiệt của một ngày dài, chỉ còn tiếng trống canh cùng người phụ nữ. Từ “Trơ” – một trong những từ ngữ thể hiện sự chua chát của cuộc đời và sự đối lập giữa vẻ đẹp “Hồng nhan” – “Nước non”. Tại sao nữ sĩ Hồ Xuân Hương lại đặt mình vào trong nhân vật với một không gian buồn bã, tàn lụi đến như vậy? Đối với riêng nữ sĩ khi đối mặt với cái thực tế đó, tâm trạng bà thế nào? Phải chăng bà muốn diễn tả thân phận không chỉ của riêng bà, mà còn là của những người phụ nữ khác trong cái quy luật cổ hủ, vô nhân đạo “Hồng nhan bạc phận” ? Hay cái thân phận phải đi làm “Vợ lẽ” – Không được tôn trọng cả về phẩm giá và tâm hồn ? Thật đớn đau …
Bước qua hai câu thơ kế, cũng là hai câu thực, liệu rằng ta có cảm nhận được diều gì trong sáng hơn, tươi đẹp hơn hay không ?

“Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn”

Trong cái không gian cô quạnh không bóng người của bầu trời đêm, người phụ nữ tìm đến những chén rượu để giải thoát mình khỏi nỗi sầu não của cuộc đời. Thật độc đáo khi sử dụng nghệ thuật “Mượn cảnh ngụ tình” trong hai câu thực này. Nỗi buồn đau, tụi nhục – như đã đề cập ở trên, có thể là thân phận làm vợ lẽ, phải chịu sự ghen ghét, cay nghiệt của người vợ cả ? Một chút hương rượu nồng có thể đã đưa người phụ nữ đến những giấc mơ trong cơn mê để xoa dịu những nỗi đau trong giây phút thực tại. Nhưng… Càng về khuya, khi tiếng trống canh dãn dài ra, thời gian bắt đầu chậm lại, thì cũng là lúc mùi hương nhè nhẹ của những chén rượu không còn tác dụng. Người phụ nữ chợt bừng tỉnh về phút giây hiện tại chan chứa nỗi buồn. Ba từ : “Say lại tỉnh” đã chứng minh được điều đó. Càng uống càng tỉnh, cảng tỉnh lại càng nghĩ suy. Trong cái “Bóng xế khuyết chưa tròn” của Vầng trăng tưởng chừng như êm đềm, phải chăng tác giả đang nghĩ về nhan sắc của mình đang tàn phai theo năm tháng, mà tình duyên vẫn chưa thể vẹn toàn? Ánh trăng đêm là ánh trăng của kỷ niệm, của hẹn ước yêu đương, của bao đôi tình nhân. Ánh trăng cũng là biểu tượng của sự thuỷ chung của bao tình yêu đôi lứa. Giờ đây, ánh trăng đó sắp tàn và đang dần khuất bóng sau những rặng dừa cao, người phụ nữ vẫn chưa thể chìm sâu vào giấc ngủ. Trăng chưa thể tròn, như cuộc tình dang dở của người phụ nữ. Có lẽ, nữ sĩ Hồ Xuân Hương muốn đưa cái sự suy nghĩ về lẽ đời, về sự hạnh phúc mà tác giả đang mong đợi vào chính tâm trạng của nhân vật.
Trong lúc suy tư đó, mà đối với những bạn trẻ đang hạnh phúc là vầng trăng cổ tích, còn đối với người phụ nữ là ánh trăng suy tư, tác giả đã đánh động người đọc ra khỏi sự suy nghĩ về nỗi đau của phái đẹp trong xã hội phong kiến lạc hậu bằng hai câu thơ luận :

“Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám.
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn”

Ánh mắt ngước nhìn bầu trời đêm có trăng, có sao, có mây trôi, có gió thổi tự lúc “Trống canh dồn”, giờ đây người phụ nữ lạc lõng đó đang ngắm nhìn những sự vật xung quanh mình. Có lẽ nào người phụ nữ ấy đang dạo quanh đâu đó trong khung cảnh khi bình minh chưa ló dạng, và phát hiện ra một sự thật hiển nhiên mà lâu nay không một ai để ý đến? Những động từ mạnh mẽ như “Xiên ngang” – “Đâm toạc” được sử dụng trong phép đảo ngữ đã toát lên được sức mạnh của sự sinh tồn từ trong những sự vật nhỏ bé. Giữa mặt đất đầy đất và đá, đâu đó mọc lên một nhành cây con con, xanh tươi. Cũng đâu đó dưới khung trời rộng lớn nhưng trống trải, những hòn đá tuy nhỏ bé thôi, cũng đủ làm khung cảnh trở nên sinh động… Ta đang cảm nhận được sức mạnh của thiên nhiên. Những ngọn cỏ tí hon hay những sự vật vô tri như hòn đá kia, đã được tác giả tô điểm bằng nghệ thuật vô cùng độc đáo. Chính điều đó đã đánh thức người đọc ra khỏi tâm trạng u uẩn của người phụ nữ cô đơn trong bóng đêm. Ta cũng cảm nhận được sức sống mãnh liệt để sinh tồn, dù trước mắt hiện tại đang rất rất khó khăn của từng sự vật thiên nhiên. Nếu như thế, phải chăng tác giả đang hướng người đọc đến sự hạnh phúc, niềm tin ở tương lai, dù khó khăn, bất hạnh ở phút hiện tại, đối với nhân vật trong bài thơ, với tác giả hay toàn thể những người phụ nữ trong Xã hội phong kiến? Dưới góc nhìn của chúng ta ở thời này, có thể cho là như vậy. Với hai câu Luận này, khát vọng sống và được sống, yêu và được yêu của nữ sĩ được thể hiện vô cùng quyết liệt ! Thật là một người phụ nữ có ý chí và niềm tin
Tưởng chừng như cảnh cửa cuộc đời đang mở ra cho người phụ nữ và toàn thể phái đẹp trong Xã hội phong kiến một hạnh phúc và niềm tin mới, nữ sĩ Hồ Xuân Hương đã kéo chúng ta về suy nghĩ hiện tại, cũng chính là hai câu thơ kết, vừa chua xót, vừa đắng cay của cuộc đời :

“Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con!”

Tâm trạng mong mỏi chờ đợi của người phụ nữ lại trở về khi ngày mới bắt đầu. Quy luật của thời gian chính là chỉ trôi theo một chiều chứ không tương tác song song. Xuân đến rồi Xuân lại đi. Ngày xuân hôm qua cũng chẳng giống ngày xuân hôm nay. Mùa xuân năm sau cũng khác hẳn mùa xuân năm nay. Chẳng có sự vật gì có thể thoát khỏi quy luật chung đó. Thế nhưng Xuân thì có thể đến, chứ người thì không thể trường tồn mãi mà không già đi. Tuổi xuân – là nhan sắc mà mỗi ngày một phai tàn của những “Hồng nhan”. Người phụ nữ ấy vẫn mong chờ một ngày nào đó được cảm nhận hạnh phúc trọn vẹn thật sự, bằng cả trái tim nồng cháy của người đối diện, để nàng có thể trao đi tất cả những gì được gọi là sự thuỷ chung, sự vẹn toàn của tình yêu. Đó cũng là nỗi uất ức khi “Tình đã nhỏ, mà còn xé nhỏ hơn” thì cũng tương tự việc chia cắt trái tim. Thật không còn gì có thể diễn tả được nỗi đau đó. Bằng nghệ thuật tăng tiến giảm dần, ta thấy được sự ít ỏi, nhỏ bé của hạnh phúc trong cảnh cái cảnh chồng chung đáng phê phán, chê trách ấy…
Có lẽ khi đọc đến đây, chúng ta mới cảm nhận được nỗi đau khổ đau đáu cũng những người phụ nữ thầm lặng, hi sinh cho chồng cho con, hay những số phận hẩm hiu khác trong xã hội đương thời. Bài thơ “Bánh trôi nước” của nhà thơ cũng từng thể hiện được nội dung tương tự. Thế nhưng trong cái xã hội này, ta cũng thấy được những người phụ nữ được sống trong hạnh phúc, được sự quan tâm, yêu thương của chồng con, dù cuộc đời có bôn ba vất vả. Tiêu điểm cho nhận định này chính là bài thơ “Thương vợ” của Tú Xương. Nói cho cùng thì bất kỳ ai, sống trong thời kỳ nào thì cũng có nỗi khổ riêng của chính họ mà thôi…
Nhà thơ Hồ Xuân Hương với tác phẩm Tự Tình là một trong những bản thơ Nôm hay nhất, diễn tả chân thực đời sống bất hạnh của người Phụ nữ Việt Nam xưa, đồng thời thể hiện được tài năng, sự ngang tàng của bà chúa thơ Nôm này. Tác phẩm xứng đáng đứng trong bộ thơ Nôm hay nhất nền văn học trung đại Việt Nam. Ngoài ra tác phẩm cũng thể hiện được ước nguyện cháy bỏng của tất cả phụ nữ của mọi thời đại. Giá trị của bản thơ vẫn còn, thậm chí là rất được đánh giá cao sau hơn 200 năm sáng tác. Hi vọng xã hội này sẽ không còn người phụ nữ nào phải chịu nỗi đau, nhục nhã, để không còn ai phải viết lên những nỗi đau thương về số phận đáng thương, như nhà thơ Hồ Xuân Hương cách đây 200 năm nữa …
Nguồn: Page Cùng học văn
7. Phân tích bài thơ Tự tình 2 – Mẫu số 6
Văn học trung đại Việt Nam xuất hiện nhiều tác giả nổi bật, nhưng hiếm có nhà thơ nào lại để lại dấu ấn sâu đậm trong tâm trí độc giả về một giọng thơ cá tính, độc đáo quăng thẳng vào chế độ phong kiến những lời lên án sắc lạnh, đó là kì nữ kì tài Hồ Xuân Hương với những câu thơ khiến người đọc phải lưu tâm:

Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi
Này của Xuân Hương mới quệt rồi
Có phải duyên nhau thì thắm lại
Đừng xanh như lá bạc như vôi

Giọng thơ cá tính, sắc sảo của Hồ Xuân Hương khiến người đọc phải suy ngẫm, trong số những tác phẩm để lại cho đời, bài thơ Tự tình II là một trong những bài thơ nổi bật, nêu rõ tâm trạng chán chường, cô đơn lạnh lẽo của kiếp hồng nhan bạc phận.
Bài thơ như sau:

Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn
Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn
Ngán nỗi xuân  đi xuân lại lại
Mảnh tình san sẻ tí con con

Mở đầu bài thơ tác giả đề cập đến không gian vắng lặng, yên tĩnh, trong khoảng không giaN ấy vẳng lên tiếng trống dồn dập từ xa vọng lại, tiếng trống ấy phá tan sự yên tĩnh của đêm, khiến cho người đọc có dự cảm chẳng lành. Thủ pháp lấy động tả tĩnh đã hé lộ cho người đọc biết được tâm sự của một người con gái cô đơn, trơ trọi giữa cuộc đời. Tác giả viết tiếp: Trơ cái hồng nhan với nước  non, bằng biện pháp đảo ngữ tác giả đã làm nổi bật hình ảnh một người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng lại phải chịu cảnh cô đơn một mình. Người con gái này mang trong mình tâm sự trĩu lòng. Không biết giãi bày cùng ai, nàng đành mượn rượu giải sầu. Tác giả sử dụng cụm từ cái hồng nhan, có ý ám chỉ người con gái đẹp chỉ là một món đồ, món hàng để mua vui, bởi từ cái được dùng gắn liền với những đồ vật, ở đây tác giả đã sử dụng từ ngữ ấy lột tả tình cảnh của người con gái, là thú vui của người đàn ông không hơn không kém dù là tài sắc vẹn toàn. Nhận thức được điều đó, người con gái ấy đau khổ, cô đơn tuyệt vọng cùng cực nhưng không biết chia sẻ điều này với ai, nàng đành mượn rượu để bày tỏ lòng mình: Chén rượu hương đưa say lại tỉnh/ Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn. Chén rượu nồng cứ đưa lên nhấc xuống thành một vòng luẩn quẩn không thể chấm dứt được tình trạng này của người con gái. Thời gian cứ trôi đi không ngừng lại, mỗi khoảnh khắc trôi qua lòng người con gái nặng trĩu vì những bộn bề lo toan của cuộc đời, hình ảnh vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn cho thấy cuộc đời không trọn vẹn còn nhiều dở dang, hình ảnh vầng trăng nói về sự muộn màng dang dở của nhà thơ. Cuộc đời của Hồ Xuân Hương không phải là cuộc đời trọn vẹn, mà bà gặp rất nhiều biến số thăng trầm trong cuộc sống, càng tài giỏi, càng xinh đẹp thì bà lại càng cô đơn, đau khổ, suốt cuộc đời mình bà không có lấy một tấm chồng trọn vẹn mà phải chịu kiếp  san sẻ tình yêu của mình cho người khác, vì thế trong thơ bà đã từng thốt lên: Chém cha cái kiếp lấy chồng chung, câu thơ là tiếng thở dài, là lời vọng từ trái tim và tâm can của một người thấu hiểu lẽ đời và trải qua nhiều biến cố thăng trầm trong cuộc sống. Dù xinh đẹp, tài giỏi nhưng Hồ Xuân Hương vẫn không tránh khỏi số mệnh đau khổ, phũ phàng bị đọa đầy về thân xác lẫn tâm hồn. Nỗi lòng ấy người đời không hề thấu hiểu, người chồng cũng không hay nên bà dồn tất cả những điều đó vào những câu thơ tâm tình, mong rằng hậu thế sẽ hiểu rõ tâm sự của mình, tình cảnh của mình mà cảm thông mà xót thương và tìm thấy tấm lòng tri âm tri kỉ. Bốn câu thơ trên đã tô đậm tình cảnh lẻ loi cô đơn, quạnh quẽ của người phụ nữ có chồng cũng như không, và những câu thơ tiếp theo người đọc sẽ cùng nhau chứng kiến sự bừng tỉnh của một tâm hồn một cá tính sắc sảo không chịu khuất phục những bất công ở cuộc đời, mà chỉ muốn vươn lên khẳng định cá tính, bản chất của mình:

Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn

Bằng việc sử dụng những động từ mạnh: Xiên ngang, đâm toạc, người đọc thấy được sự bất lực của tác giả bị dồn nén đã lâu nay bộc phát muốn đứng lên để tự khẳng định chính mình. Nghệ thuật đối và nghệ thuật đảo ngữ góp phần làm rõ hơn tinh thần phản kháng của Hồ Xuân Hương, người con gái ấy muốn thoát khỏi những ràng buộc của hoàn cảnh của lễ giáo phong kiến để có thể tự khẳng định chính mình, tự làm mình được mọi người nể phục biết đến. Nhưng sự thật cuộc đời đâu như nàng mong muốn, nàng càng cố gắng thoát khỏi cái lồng chật hẹp đang vương vào mình bao nhiêu thì lại càng bị đè nén bấy nhiêu, cuộc đời không dành cho Xuân Hương nhiều ưu ái mà dường như đã cột chặt nàng vào số mệnh hẩm hiu, cay đắng tột cùng, để đến cuối bài thơ chúng ta chỉ còn nghe thấy tiếng thở than ngao ngán choa cuộc đời, cũng là tiếng thở dài cho một thân phận buồn tủi, cô đơn:

Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại
Mảnh tình san sẻ tí con con

Xuân là mùa đẹp nhất trong năm, cũng là mùa chỉ sức sống của một người con gái, rất nhiều nhà thơ đã thử bút mình về mùa xuân, nhưng mùa xuân trong thơ Hồ Xuân Hương không đem lại sự tươi trẻ, hạnh phúc mà chỉ để lại nỗi chán ngán, mùa xuân tuổi xuân của nàng trôi đi một cách vô nghĩa không mục đích, không ý nghĩa, chỉ để lại tiếng thở dài cho số phận hẩm hiu, bất hạnh. Và theo dòng đời xô đẩy, Hồ Xuân Hương không thể cưỡng lại số phận mà đành chấp nhận thực tại đau khổ của mình để tiếp tục sống, tiếp tục chịu đựng. Là một người phụ nữ cá tính sắc sảo nhưng không vì những biến thiên dâu bể của cuộc đời mà Hồ Xuân Hương đánh mất đi bản lĩnh, cá tính của mình, dường như cuộc đời càng khắt khe với nàng thì nàng lại càng mạnh mẽ, trưởng thành để tiến lên để vượt qua những khó khăn tủi cực mà đời ban tặng. Chính vì thế trong mỗi bài thơ của Xuân Hương chúng ta nhìn thấy một cá tính không dễ gì bị khuất phục mà ngược lại luôn muốn vươn lên để khẳng định mình, khẳng định ý chí, những nỗ lực của chính mình. Bài thơ tự tình II như tiếng thở dài não nuột về tình cảnh của những người phụ nữ trong xã hội xưa, nhưng đồng thời là tiếng nói tìm kiếm những tâm hồn đồng cảm với số phận tình cảnh của những người phụ nữ trong xã hội cũ. Cùng với Tự tình tình 1, hai bài thơ đã phần nào phản ánh số phận và hình ảnh người phụ nữ trong xã hội xưa, đồng thời những câu từ trong bài thơ như thúc giục những người phụ nữ hãy bừng tỉnh nhận rõ những đau khổ của mình để vươn lên khẳng định chính bản thân mình:

TỰ TÌNH (BÀI 1)
Tiếng gà văng vẳng gáy trên bom,
Oán hận trông ra khắp mọi chòm.
Mõ thảm không khua mà cũng cốc
Chuông sầu chẳng đánh cớ sao om?
Trước nghe những tiếng thêm rền rĩ,
Sau giận vì duyên để mõm mòm.
Tài tử văn nhân ai đó tá?
Thân này đâu đã chịu già tom!

Bằng ngôn từ độc đáo, sắc nhọn bằng những hình ảnh bình dị đời thường được đưa vào thơ, bài thơ đã khẳng định bản lĩnh sống của Hồ Xuân Hương dù phải ở trong hoàn cảnh éo le buồn tủi và ẩn đằng sau đó là tâm hồn người phụ nữ khát khao được vươn lên, được tự khẳng định mình trong cuộc đời. Hồ Xuân Hương đã để lại dấu ấn đậm sâu trong lòng bạn đọc.
Nguồn: Sưu tầm & tổng hợp
Xem thêm tại: https://doctailieu.com/phan-tich-bai-tu-tinh-ho-xuan-huong#mau-so-1
Xem thêm: Bán kính quay xe ô tô là gì? 2 cách tính bán kính tối thiểu
—–Trên đây là tổng hợp dàn ý và những bài văn mẫu với đề bài cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 – Hồ Xuân Hương. Hi vọng những em học viên cần khám phá kĩ càng để từ đó hoàn toàn có thể thiết kế xây dựng cho mình một bài văn cảm nhận giàu cảm hứng và giàu ý nghĩa .- Chương trình học thuộc văn mẫu 11 với những bài văn tinh lọc – .
Source: https://camnangbep.com
Category: Học tập
Vik News cũng giúp giải đáp những vấn đề sau đây:
Nghị luận Tự tình 2
tự tình 2 – lâm nguyên mp3
Nội dung bài thơ Tự tình 2
Đọc bài Tự tình 2
Kết bài Tự tình 2
tự tình 2 lớp 11, giáo án
Mở bài Tự tình
tự tình hồ xuân hương – wiki

#Cảm #nhận #về #bài #thơ #Tự #tình #có #dàn #chi #tiết

Cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 (có dàn ý chi tiết)

Bạn đang muốn tìm một bài văn cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 ? Tại đây chúng tôi đã tổng hợp rất đầy đủ dàn ý cụ thể cùng với những bài văn mẫu hay cho bạn .
Cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 là một trong những đề văn hay thường được ra trong chương trình Ngữ văn 11, về tác phẩm Tự tình 2. Ở bài viết này, Đọc tài liệu xin được tổng hợp và gửi tới các em mẫu dàn ý chi tiết và một số bài làm tham khảo.
Vik News cũng giúp giải đáp những vấn đề sau đây:
Nghị luận Tự tình 2
tự tình 2 – lâm nguyên mp3
Nội dung bài thơ Tự tình 2
Đọc bài Tự tình 2
Kết bài Tự tình 2
tự tình 2 lớp 11, giáo án
Mở bài Tự tình
tự tình hồ xuân hương – wiki

I. Dàn ý cảm nhận về bài thơ Tự tình 2
1. Mở bài cảm nhận Tự tình
– Giới thiệu về bài thơ “Tự tình” của Hồ Xuân Hương: “Bà chúa thơ Nôm” có chùm thơ “Tự tình” bao gồm ba bài, là tiếng nói của thân phận, là những khát khao, đau buồn của kiếp người. Trong đó, bài thơ “Tự tình II” đã thể hiện rõ tâm trạng, thái độ của nữ sĩ: vừa buồn đau, vừa phẫn uất trước nghịch cảnh éo le cùng khát vọng vươn lên nhưng vẫn rơi vào bi kịch.
Bạn đang đọc: Cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 (có dàn ý chi tiết)
>>> Xem thêm dàn ý phân tích bài thơ Tự tình 2 của Hồ Xuân Hương
2. Thân bài cảm nhận bài thơ Tự tình 2
– Bốn câu thơ mở đầu bài thơ đã cho thấy thực trạng và tâm trạng của nữ sĩ+ Hoàn cảnh :
Thời gian: đêm khuya.
Tiếng trống canh giữa đêm khuya cho thấy cảm nhận về bước đi dồn dập của thời gian.
+ Tâm trạng buồn tủi của nữ sĩ :
Những từ ngữ giàu giá trị biểu cảm đã được sử dụng để thể hiện tâm trạng: “Trơ” được đặt đầu câu kết hợp với biện pháp đảo nhấn mạnh cảm giác tủi hổ, chai lì. Hai chữ “hồng nhan” lại đi với từ “cái” gợi lên ý thức về sự rẻ rúng, mỉa mai của thân phận.
“Vầng trăng bóng xế” (trăng sắp tàn) mà vẫn “khuyết chưa tròn” trở thành hình ảnh ẩn dụ, nhấn mạnh hai lần bi kịch của cuộc đời nữ sĩ: tuổi xuân trôi qua mà nhân duyên vẫn không trọn vẹn.
– Ý thức thâm thúy về thảm kịch tình duyên, tác giả không chỉ cảm thấy bẽ bàng, tủi hổ mà còn phẫn uất+ Bức tranh vạn vật thiên nhiên hiện lên với những nét chấm phá về rêu và đá hiên ngang sống sót đầy can đảm và mạnh mẽ : : “ xiên ngang mặt đất ”, “ đâm toạc chân mây ” .+ Biện pháp hòn đảo ngữ đưa những động từ mạnh lên đầu câu :
Làm nổi bật sức sống mãnh liệt của cỏ cây.
Ẩn dụ cho tâm trạng phẫn uất muốn vượt lên trên nghịch cảnh éo le của tác giả.
– Cảm thức về thời hạn, tâm trạng chán chường, buồn tủi .+ “ Ngán ” mang sắc thái chỉ sự chán ngán, ngán ngẩm .+ Từ “ xuân ” được điệp lại hai lần mang những sắc thái ngữ nghĩa khác nhau : vừa chỉ mùa xuân, vừa chỉ tuổi xuân .+ Hai từ “ lại ” trong cụm từ “ xuân đi xuân lại lại ” cũng được sử dụng với hai sắc thái ý nghĩa khác nhau : từ “ lại ” thứ nhất là thêm một lần nữa, trong khi đó, từ “ lại ” thứ hai có nghĩa là quay trở lại, gợi lên sự tuần hoàn, lặp lại .
3. Kết bài cảm nhận Tự tình 2
– Khái quát giá trị của bài thơ, “ Tự tình II ” đã biểu lộ một cách thâm thúy, mãnh liệt khát vọng sống, khát vọng tự do và khát vọng niềm hạnh phúc của tâm hồn một người phụ nữa vừa dịu dàng êm ả, đằm thắm vừa can đảm và mạnh mẽ. Tất cả đã được biểu lộ trải qua năng lực trong thẩm mỹ và nghệ thuật sử dụng ngôn từ và kiến thiết xây dựng hình tượng của “ Bà Chúa thơ Nôm ” .Để hoàn toàn có thể tưởng tượng đơn cử hơn cách làm của đề bài này, những em hãy tìm hiểu thêm những bài văn mẫu hay cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 được Đọc tài liệu tổng hợp dưới đây .
>> Tham khảo thêm: Bình giảng bài thơ Tự tình 2 của Hồ Xuân Hương

Bài văn cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 ngắn gọn
Hồ Xuân Hương là một nhà thơ nữ nổi tiếng trong lịch sử vẻ vang văn học dân tộc bản địa. Đối với người Nước Ta, tên tuổi của Hồ Xuân Hương quen thuộc không kém bất kể một nhà thơ nào. Bà là “ Chúa thơ Nôm ” là con của Hồ Phi Diễn ( 1706 – 1783 ), quê ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An và một người thiếp quê ở Thành Phố Hải Dương ”. Là một phụ nữ tài hoa có đậm chất ngầu can đảm và mạnh mẽ nhưng đời tư lại có nhiều xấu số. Hồ Xuân Hương lấy chồng muộn mà đến hai lần đi lấy chồng, hai lần đều làm lẽ, cả hai đều ngắn ngủi và không có niềm hạnh phúc. Hồ Xuân Hương là nhà thơ Nôm nổi tiếng. Bà đã để lại nhiều bài thơ độc lạ với phong thái thơ vừa thanh vừa tục. Hồ Xuân Hương được coi là một trong những nhà thơ tiêu biểu vượt trội của văn học Nước Ta, “ là nhà thơ độc lạ độc nhất vô nhị trong lịch sử dân tộc văn học dân tộc bản địa ” .“ Tự tình ” là bài thơ biểu lộ nỗi buồn và tâm sự của nhà thơ về số phận một mình của mình và niềm khát khao được niềm hạnh phúc, được quân tử yêu thương .Mở đầu bài thơ là không khí đêm khuya thanh vắng :” Đêm khuya văng vẳng trống canh dồnTrơ cái hồng nhan với nước non ”Không gian được mở ra giữa đêm khuya, thao thức, nghe tiếng trống dồn dập sang canh. Không gian cô quạnh, không có bóng người, gợi cho người ta cảm thấy ớn lạnh. Nhà thơ nhận thấy sự đơn độc đang bủa vây lấy con người mình, thấy mình cô độc giữa cuộc sống, cảm xúc mình nhỏ bé đến lạ giữa đêm hôm lại càng gợi sự cô quạnh và trống vắng, không tìm thấy ánh sáng. Nghe những câu thơ mà thấm thía, tội cho một người phụ nữ lẻ bóng mong được tình yêu đích thực .Tâm trạng bi đát, mượn rượu giải sầu :” Chén rượu hương đưa say lại tỉnhVầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn “Nhà thơ nói lên tâm trạng và nỗi lòng của mình. Rất buồn, ngồi uống uống chén rượu để quên đi hiện tại, để quên đi sự đơn độc bủa vây nhưng càng uống càng tỉnh, tỉnh lại càng buồn hơn. Mượn rượu giải sầu, ai ngờ càng sầu hơn, lại càng gò bó mình hơn trong khoảng trống cô quạnh. Nhìn trăng thấy trăng đã xế bóng mà lại chưa tròn. Vầng trăng như thể thân phận của nhà thơ, ” Khuyết chưa tròn ” : Chưa vô vọng vẫn còn ấp ủ niềm hy vọng. Không biết đến khi nào vầng trăng ấy mới tròn và nhà thơ mới được cảm nhận niềm hạnh phúc của bản thân .” Xiên ngang mặt đất rêu từng đámĐâm toạc chân mây đá mấy hòn “Nhà thơ không say, nhìn cảnh vật ở những nơi khác nhau, lan rộng ra tầm nhìn : những đám rêu trên mặt đất, mấy hòn đá phía chân trời. Những hình ảnh rất là ước lệ. Nhìn từ gần sát mình đến xa tít tắp tận chân trời. “ Rêu ” là loài mỏng dính nhỏ bé, nhưng lại có sức sống vô cùng can đảm và mạnh mẽ, dù ở điều kiện kèm theo nào nó vẫn tăng trưởng rất là tốt. Cái nhìn khoẻ khoắn, có một sự phản kháng, sự vươn lên để khẳng định chắc chắn chỗ đứng của mình .” Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại ,Mảnh tình san sẻ tí con con. “Từ vạn vật thiên nhiên xung quanh, nhìn lại bản thân mình, cảm thấy ngán nỗi, buồn cho mình, nghịch lí. Nhà thơ cảm thấy ngán ngẩm cho những quy luật của tạo hóa, xuân đi qua, rồi xuân lại đến. Thời gian cứ trôi qua xuân đi xuân lại lại, một sự tuần hoàn liên tục nghe mà ngán ngẩm cho duyên phận của mình. Tuổi xuân trôi qua và lại không có tình duyên toàn vẹn. Mảnh tình của mình qua bao ngày ngóng đợi, thì lại phải san sẻ, không được toàn vẹn. Một nỗi buồn chán và tuyệt vọng lại bao trùm. Ý cũng muốn nói đến những người thê thiếp đâu được hưởng niềm niềm hạnh phúc mong ước, mà phải san sẻ cho bao nhiêu người. Thê thiếp thì đâu có lời nói, đâu có quyền sắp xếp mọi chuyện .Đây là một bài thơ vô cùng hay và ý nghĩa. Một bài thơ tiềm ẩn nỗi buồn và niềm khát khao chân thành. Trong nền thơ trung đại, lần tiên phong mới có một người phụ nữ dám nói lên điều ấy .Xem thêm : Hướng dẫn soạn bài Tự Tình 2 ngắn gọn nhất
III. Top 3 bài văn hay cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 (Hồ Xuân Hương)
Dưới đây là một số bài văn hay cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 mà Đọc tài liệu đã tổng hợp được dành cho các em tham khảo để nắm vững cách trình bày cũng như mở rộng thêm vốn từ ngữ khi viết bài.
Mẫu số 1 : Bài văn đạt điểm 9 +
Dưới đây là một bài văn xuất sắc đạt 9 + với nhu yếu cảm nhận về bài thơ Tự tình 2, cùng Đọc và tìm hiểu thêm :Thơ là thư kí của trái tim, là nơi dừng chân của tâm hồn thi sĩ. Nó phản ánh đời sống của con người, xã hội, để qua đó người nghệ sĩ bộc bạch nỗi lòng mình. Hay nói cách khác, mỗi bài thơ chính là tiếng hát của trái tim, được biểu lộ như một hình thức nghệ thuật và thẩm mỹ cao quý, phức tạp. Trong những nhà thơ tiêu biểu vượt trội như Nguyễn Du, Nguyễn Trãi, Xuân Diệu … Hồ Xuân Hương nổi lên như một hiện tượng kỳ lạ văn học độc lạ. Được ca tụng là “ bà chúa thơ Nôm ”, Xuân Hương đem “ tiếng lòng ” của mình và những người phụ nữ xã hội xưa vào thi ca. Bà có cuộc sống và tình duyên éo le, trắc trở nên đã mượn ngòi bút để cất lên lời nói thương cảm cho thân phận người phụ nữ. Hồ Xuân Hương đã để lại cho văn học Nước Ta nhiều bài thơ giá trị như “ Bánh trôi nước ”, “ Mời trầu ” … Tiêu biểu trong đó là “ Tự tình II ”. Bài thơ đã thể hiện tâm trạng vừa buồn tủi vừa phẫn uất trước duyên phận éo le và khát vọng niềm hạnh phúc trong tâm hồn nhà thơ .“ Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn ,Trơ cái hồng nhan với nước non .Chén rượu hương đưa say lại tỉnh ,Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn .Xiên ngang mặt đất rêu từng đám ,Đâm toạc chân mây đá mấy hòn .Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại ,Mối tình san sẻ tí con con. ”
“Tự tình II” nằm trong chùm thơ Tự tình gồm 3 bài. Bài thơ được viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật, nhưng cái đặc sắc ở đây là tác giả không viết bằng chữ Hán mà là chữ Nôm. Bà đã “Việt hóa” thể thơ của người Hoa để bộc lộ suy nghĩ người Việt, tâm hồn người Việt. Đúng như giáo sư Lê Trí Viễn từng nói: “Dưới ngòi bút của Hồ Xuân Hương, Đường luật mất hẳn cốt cách quý tộc mà ngoan ngoãn cung hiên vần điệu cân xứng của mình cho và sử dụng theo ý muốn”. Nhan đề “Tự tình” của bài thơ là tự bộc lộ, giãi bày tâm trạng, tình cảm của mình, hay nói cách khác, đây chính là sự hé mở nỗi lòng khó nói của tác giả.
Hai câu đề đã mở ra thời hạn và khoảng trống nghệ thuật và thẩm mỹ rất đặc biệt quan trọng :

Đêm đã về khuya, là khi tác giả đang thao thức trong nỗi đơn độc, đợi chờ. Tính từ “ văng vẳng ” đã được nữ sĩ sử dụng rất tự nhiên, tinh xảo, khiến ta cùng lúc nhận ra khoảng trống vừa bát ngát vừa yên lặng lúc nửa đêm. Ở đây, Xuân Hương đã khôn khéo sử dụng bút pháp nghệ thuật và thẩm mỹ quen thuộc của thi pháp cổ xưa là lấy động tả tĩnh. “ Trống canh dồn ”, tiếng trống canh thôi thúc, gấp gáp, liên hồi bộc lộ bước tiến dồn dập của thời hạn. Tiếng trống của tâm trạng – tâm trạng rối bời vì thời hạn trôi qua nhanh có nghĩa là tuổi xuân của nhà thơ cũng qua mau .Cách cảm nhận bước tiến của thời hạn qua tiếng trống điểm canh là cách cảm nhận rất đỗi Á Đông. Đó là thời hạn tâm lí thấm đậm chất trữ tình. Đêm khuya là lúc vạn vật chìm trong giấc ngủ, đó lại cũng là lúc lòng người sâu lắng nhất, là lúc con người đối lập với chính bản thân mình. Mở đầu bài thơ, ta đã cảm nhận được cái buồn man mác len lỏi trong từng câu chữ được gợi ra từ sự yên bình của đêm khuya. Tiếng trống văng vẳng không quá gần và lại nghe thấy cái nhịp “ dồn ” hấp tấp vội vàng, gấp gáp … Bởi, đó là tiếng trống gợi sự bước tiến của thời hạn, gợi sự tàn phá và nó được nghe bằng tâm trạng của người phụ nữ mang tâm thức đơn độc, ám ảnh trước thời hạn .Không gian và thời hạn đã được mở ra như vậy, rất tài tình và tinh xảo. Nhà thơ đã cảm nhận sự bẽ bàng của duyên phận qua câu thơ “ Trơ cái hồng nhan với nước non ”. Từ “ trơ ” được hòn đảo lên đầu câu gây ấn tượng can đảm và mạnh mẽ. “ Trơ ” là tủi hổ, là bẽ bàng. Thêm vào đó là hai từ “ hồng nhan ” là để chỉ vẻ đẹp của người con gái, mà lại đi với từ “ cái ” thì thật rẻ rúng, mỉa mai. Cái hồng nhan “ trơ ” ra với nước non, với khoảng trống, thời hạn. Câu thơ đã gợi lên sự hồng nhan bạc phận. Vì vậy, nỗi xót xa càng thấm thía, đau xót .Nhịp điệu 1/3/3 cũng là để nhấn mạnh vấn đề sự bẽ bàng. Trong văn cảnh này, chữ “ trơ ” không chỉ là tủi hổ, bẽ bàng mà còn là thử thách. “ Từ “ trơ ” phối hợp với nước non biểu lộ sự bền gan, thách đố. Như vậy ở đây ta thấy được bên cạnh nỗi đau Xuân Hương là bản lĩnh Xuân Hương .“ Chén rượu hương đưa say lại tỉnh ,Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn. ”Ở hai câu đề, nữ thi sĩ đã tái hiện cho tất cả chúng ta thấy một khoảng trống lạng lẽ lúc đêm khuya. Trong thời gian ấy, khi chủ thể trữ tình vẫn còn thao thức chưa ngủ ắt hẳn có điều gì trăn trở. Như thử thách số phận, nhà thơ mượn rượu để quên đi nỗi sầu. Cụm từ “ say lại tỉnh ” như thể một vòng luẩn quẩn lặp đi lặp lại, tình duyên như trở thành trò đùa, càng say lại càng tỉnh, càng cảm nhận nỗi đau thân phận. Mong muốn chút niềm an ủi từ vạn vật thiên nhiên, cảnh vật, tác giả dùng câu thơ tả cảnh ngụ tình. Câu thơ là ngoại cảnh mà cũng là tâm cảnh, tạo nên sự giống hệt giữa ánh trăng và con người .Cảnh tình của Xuân Hương được biểu lộ qua hình ảnh thơ tiềm ẩn sự éo le : Trăng sắp tàn mà vẫn “ khuyết chưa tròn ”. Tuổi xuân đã trôi qua mà tình duyên còn chưa toàn vẹn. Hương rượu để lại vị đắng chát, hương tình thoảng qua để chỉ còn “ phận hẩm duyên ôi ”. Sự trái chiều giữa “ say ” – “ tỉnh ”, “ khuyết ” – “ tròn ” đã gợi lên cho người đọc cảm xúc chông chênh, không xác lập được ranh giới giữa không và có, say và tỉnh. Cặp từ trái nghĩa đã giúp ta nhận ra được điều đó giữa hy vọng mong manh về niềm hạnh phúc và hiện thực phũ phàng .Từ hình ảnh “ vầng trăng ” nhà thơ khởi đầu chuyển sang mượn vạn vật thiên nhiên để miêu tả tâm trạng :“ Xiên ngang mặt đất rêu từng đám ,Đâm toạc chân mây đá mấy hòn. ”Hai câu thơ tả cảnh được cảm nhận qua tâm trạng cũng như mang theo nỗi niềm phẫn uất của con người. Những sinh vật nhỏ bé như đám rêu kia cũng không chịu mềm yếu, khuất phục mà phải xiên ngang mặt đất trỗi dậy can đảm và mạnh mẽ. Đá đã rắn chắc lại phải trưởng thành hơn để “ đâm toạc chân mây ”. Biện pháp hòn đảo ngữ trong hai câu luận đã làm điển hình nổi bật sự phẫn uất của cỏ cây, cũng như sự phẫn uất trong tâm trạng. Không chỉ vậy những động từ mạnh “ xiên, đâm ” cũng được phối hợp với bổ ngữ “ ngang ”, “ toạc ” độc lạ bộc lộ sự bướng bỉnh, ngang trái .Điều đó đã bộc lộ một phong thái Xuân Hương, không riêng gì phẫn uất mà còn phản kháng, không khuất phục trước số phận đau khổ, muốn vươn lên bằng chính sức sống mãnh liệt của mình. Với kĩ năng sử dụng từ ngữ, hình ảnh can đảm và mạnh mẽ, táo bạo, lấy cảnh ngụ tình, hai câu thơ đã gợi lên cảnh vật sinh động, đầy sức sống. Đó cũng chính là tâm hồn đầy sức sống, cõi lòng nhiều khao khát của Xuân Hương .

Đến hai câu kết, Hồ Xuân Hương đã bộc bạch hết nỗi cay đắng của đời người. “ Ngán ” là ngán ngẩm với nỗi đời éo le, với vòng xoáy của số phận. Từ “ xuân ” nay mang hai nghĩa, vừa là mùa xuân, vừa là tuổi xuân. Mùa xuân qua đi rồi lại trở lại với vạn vật thiên nhiên, với muôn nghìn cây cối, hoa lá. Nhưng, với con người thì tuổi xuân qua là không khi nào quay trở lại. Hai từ “ lại ” trong cụm từ “ xuân đi xuân lại lại ” cũng mang hai ý nghĩa khác nhau. Từ “ lại ” thứ nhất nghĩa là thêm lần nữa, từ “ lại ” thứ hai nghĩa là trở lại. Sự trở lại của mùa xuân đồng nghĩa tương quan với sự ra đi của tuổi xuân. Thủ pháp thẩm mỹ và nghệ thuật tăng tiến, nhấn mạnh vấn đề vào sự nhỏ bé dần, làm cho nghịch cảnh càng éo le hơn. “ Mảnh tình ” đã bé lại phải “ san sẻ ” thành ra rất ít, chỉ còn “ tí con con ” nên càng xót xa, tội nghiệp. Câu thơ kết thúc trong nỗi xót xa, mỉa mai đến tội nghiệp của “ cái hồng nhan ” trong xã hội phong kiến xưa. Câu thơ là nỗi lòng của người phụ nữ vừa đau buồn vừa thử thách duyên phận, gắng gượng nhưng vẫn rơi vào thảm kịch. Vì vậy, ý nghĩa nhân văn của bài thơ càng thâm thúy, thấm thía hơn .Trái tim Xuân Hương đã thức giấc để đập nhịp cùng những tâm hồn của người phụ nữ. Hồ Xuân Hương so với văn học là quá khứ, nhưng bài học kinh nghiệm và những cảm hứng mà bà mang lại cho thế hệ ngày này vẫn sống sót, hiện hữu. Đó là bài học kinh nghiệm về sự vượt qua khó khăn vất vả, thắng lợi đau khổ. Cuộc đời nữ sĩ Xuân Hương đã hai lần chồng và đều thất bại, nhưng trong tim bà vẫn giữ nguyên nhịp đập kỳ vọng về niềm hạnh phúc và tình yêu .
Tự tình II là bài thơ tự than thân, tự bộc lộ, tự bày tỏ nỗi lòng của người phụ nữ lận đận tình duyên nhưng luôn khao khát có được một tình yêu trọn vẹn, xứng đáng với tấm chân tình của mình. Đặc sắc trong bút pháp của nữ sĩ cho thấy tài năng thi ca của tâm hồn, với việc sử dụng nghệ thuật lấy động tả tĩnh, thủ pháp tả cảnh ngụ tình, dùng động từ mạnh kết hợp với đảo ngữ và các từ láy càng làm cho bài thơ trở nên sâu sắc, thấm đẫm cái ý cái tình của người phụ nữ.
Những hình ảnh giản dị với tâm trạng uất ức, xót xa cho số phận hẩm hiu và cũng là bi kịch, khát vọng hạnh phúc của Xuân Hương nói riêng hay chính người phụ nữ phong kiến nói chung. Bài thơ đã truyền tải ý nghĩa nhân văn sâu sắc: Dù sống trong hoàn cảnh cay nghiệt nhưng con người vẫn cố gắng vươn lên, thay đổi số phận, mong muốn một cuộc sống tốt đẹp hơn. Tự tình II mà Hồ Xuân Hương để lại sẽ vẫn có giá trị đến muôn đời. Quả thật, Xuân Hương rất xứng đáng với danh xưng “Bà chúa thơ Nôm” khi đã để lại cho đời những áng văn bất hủ.
(Nguồn: Bảo Hân / Thichvanhoc.com.vn)
Xem thêm: Thuyết minh một lễ hội ghi lại những nét đẹp của phong tục truyền thống
Mẫu số 2: Cảm nhận về bài thơ Tự tình 2
Hồ Xuân Hương có một chùm ba bài thơ Tự tình. Đó là chùm thơ Nôm được viết bằng bút pháp trữ tình vừa sâu lắng, vừa mãnh liệt. Mỗi bài Tự tình đều chan chứa nỗi đau thầm kín, nặng nề ; thể hiện cảnh ngộ và thân phận của Hồ Xuân Hương, đồng thời cũng biểu lộ nhân cách, bản lĩnh, kĩ năng trác việt của bà. Mỗi bài trong chùm thơ Tự tình đều là lời nói của trái tim, của nỗi lòng nữ sĩ. Chúng ta hãy cùng nhau lắng nghe nỗi lòng của nữ sĩ vọng về từ hao trăm năm trước qua Tự tình II1. Hai câu đề

Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn ,Trơ cái hồng nhan với nước non .

Câu phá đề mở ra thời hạn và khoảng trống nghệ thuật và thẩm mỹ rất đặc biệt quan trọng : đêm đã về khuya, khoảng trống quá bát ngát và tĩnh mịch. Chính là nhờ tính từ “ văng vẳng ” được nữ sĩ dùng vừa tự nhiên, vừa rất tinh xảo mà ta nhận ra cùng một lúc khoảng trống bát ngát ( tiếng trống cầm canh từ xa xôi theo gió “ vẳng ” tới, vọng tới ; và khoảng trống lạng lẽ ( bút pháp lấy động tả tĩnh quen thuộc của thi pháp cổ xưa ). Đã có hai trong tổng số ba bài thơ Tự tình nhà thơ chọn thời hạn và khoảng trống nghệ thuật và thẩm mỹ giống nhau đặt ở câu phá đề. Cách cảm nhận bước tiến của thời hạn qua tiếng trống điểm canh và tiếng gà gáy là cách cảm nhận rất Á Đông. Đó là thời hạn tâm lí, thấm đẫm chất trữ tình. Đêm khuya là lúc vạn vật chìm trong giấc ngủ, mọi hoạt động giải trí ban ngày dừng lại, đó cũng là lúc tâm tư nguyện vọng sâu lắng nhất. Người đang thao thức, suy tư trong đêm khuya lại là một phụ nữ. Đó cũng là điều không bình thường. người phụ nữ được đặt trong một khoảng trống bát ngát tĩnh mịch, giữa đêm hôm khuya khoắt chắc là đầy ắp nỗi niềm không biết ngỏ cùng ai, chẳng coái bên cạnh đề mà sẻ chia, đồng cảm. Nàng trọn vẹn trơ trọi, một mình, cô độc. Thời gian thẩm mỹ và nghệ thuật biểu lộ sự tự cảm thấy của con người trong quốc tế. Cảm thức thời hạn luôn gắn liền với ý thức về “ cái tôi ”. Ý thức về “ cái tôi ” càng trưởng thành, càng thâm thúy thì cảm thức về thời hạn trôi chảy càng mãnh liệt. Đã đành thời hạn khách quan là vô thủy vô chung. Nhưng thời hạn chủ quan của một đời người là hữu hạn. Tuổi xuân của người phụ nữ lại càng ngắn ngủi, do đó thời hạn trong cảm thức cá thể gắn liền với sự tàn phai và có sức tiêu diệt ghê gớm. Cái tiếng “ trống canh dồn ” kia cũng là một thứ âm thanh tâm lí, nó như “ dồn ” nén lòng người, nhất là lòng người phụ nữ đơn độc, niềm phẫn uất, nỗi sợ hãi, sợ hãi .Cái đáng sợ nhất là cảm thức về sự trôi chảy của thời hạn luôn luôn ở thế nghịch so với niềm vui, nỗi buồn, niềm hạnh phúc và khổ đau của con người. khi vui sướng, niềm hạnh phúc thì có cảm xúc “ ngày vui ngắn chẳng tày gang ” ( Nguyễn Du ) ; khi sầu thương, đau khổ thì thời hạn bò như ốc, như sên. Trong thời hạn và khoảng trống ấy, với Hồ Xuân Hương, chỉ còn lại cái vô duyên, bẽ bàng :

Trơ / cái hồng nhan / với nước non .Trong phép hòn đảo ngữ, nữ sĩ đã đặt tử “ trơ ” lên đầu câu thơ gây một ấn tượng can đảm và mạnh mẽ. Từ “ trơ ” đứng riêng ra, ăn hẳn một nhịp vừa nói được thế một mình, trơ trọi lại vừa nói đến sự vô duyên ( trơ ra ). Từ “ trơ ” còn hàm chứa nhiều ngữ nghĩa hơn thế : “ trơ ” có nghĩa là tủi hổ : “ Đuốc hoa để đó, mặc nàng nằm trơ ” ( Nguyễn Du, Truyện Kiều ) ; “ trơ ” cũng hàm ý mỉa mai cay đắng, xót xa khi đi với tổng hợp từ “ cái hồng nhan ”, thì ra “ hồng nhan ” đi với “ bạc phận ”, từ “ hồng nhan ” bị bỏ rơi, chẳng ai đoái hoài đến, đang “ trơ ” ra với “ nước non ” ( khoảng trống ), với thời hạn vô thủy vô chung. Càng nghĩ càng thấy phẫn uất, đắng đót, ngậm ngùi. Đời Hồ Xuân Hương sao chẳng thể vui với nước non, mà chỉ thấy “ Bảy nổi ba chìm với nước non ”, chỉ thấy “ Trơ cái hồng nhan với nước non ” ? Nghĩa là Hồ Xuân Hương đau khổ những vẫn vững vàng bản lĩnh như “ Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt ” ( Bà huyện Thanh Quan, Thăng Long thành hoài cổ )

2. Hai câu thực

Chén rượu hương đưa say lại tỉnh ,Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn

Tên của bài thơ là Tự tình vì vậy câu thực tiên phong bộc lộ tình thực của Hồ Xuân Hương. Trong đơn độc giữa đêm khuya im re, người phụ nữ ấy đã phải mượn đến chén rượu giải sầu đã là chuyện đầy vơi của nỗi niềm, tâm trạng. Người phụ nữ đến chén rượu đọc ẩm đêm khuya mới là việc cực chẳng đã. Uống rượu mà như uống sầu uống tủi, như nuốt thầm giọt đắng giọt cay. “ Say ”, hoàn toàn có thể quên béng giây lát nỗi sầu thương. Nhưng “ say ” rồi sẽ lại “ tỉnh ”, và lúc ấy mới thật là buồn : “ Khi tỉnh rượu, lúc tàn canh – Giật mình, mình lại thương mình xót xa ” ( Nguyễn Du, Truyện Kiều ). Cụm từ “ say lại tỉnh ” gợi lên cái vòng luẩn quẩn, bế tắc trong tâm trạng, trong tình cảnh của Hồ Xuân Hương .Đêm đã tàn canh. Vầng trăng lạnh đã “ bóng xế ” non đoài. Người còn ngồi đó trong thực trạng “ say lại tỉnh ”, đúng là “ Trơ cái hồng nhan với nước non ”. Hai câu thực đã tiến hành ý chủ yếu được mở ra hai câu đề. Thực cảnh cũng là thực tình. Hình tượng “ Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn ” đang giống hệt với thân phận của nữ sĩ. Hình tượng thơ rất là gợi : tuổi xuân của ngươi phụ nữ trôi mau như “ vầng trăng bóng xế ” mà nhân duyên không toàn vẹn như vầng trăng chưa khi nào là trăng rằm tròn đầy, tỏa sáng .3. Hai câu luận

Xiên ngang mặt đất rêu từng đám ,Đâm toạc chân mây đá mấy hòn

Nỗi niềm phẫn uất dồn nén đã nhiều, không còn ở yên trong lòng được nữa, nó trào ra, thấm vào cảnh vật, tiếp cho mọi vật sức công phá. Nỗi rung động trong lòng mà có sức rung như một cơn động đất. Những động từ phối hợp phối hợp với những bổ ngữ rất mạnh và rất gợi ( : “ xiên ngang ”, “ đâm toạc ” ) mang ý nghĩa phản kháng, nó làm cho những câu thơ của Hồ Xuân Hương như làm mưa làm gió. Nỗi buồn trong thơ Hồ Xuân Hương không làm lòng người mềm yếu, trái lại, có sức mạnh cổ vũ con người, nhất là người phụ nữ, đứng dậy ngay trong thảm kịch của đời mình .4. Hai câu kết

Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại ,Mảnh tình san sẻ tí con con !

Giọng điệu câu thơ có ý vị của tiếng cười khẩy mỉa mai chua chát nhiều hơn là buồn tủi. Từ “ xuân ” trong cau thơ của Hồ Xuân Hương thật đa nghĩa. “ Xuân ” là mùa xuân của đất trơi, mùa xuân của tuần hoàn. “ Xuân ” là tuổi xuân của một đời người, xuân ấy một đi không khi nào trở lại. Nói như thi sĩ Xuân Diệu : “ Nói làm chi xuân vẫn tuần hoàn – Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại ! ” ( Vội vàng ). Đó là một tâm sự rất buồn, một nỗi sầu nhân thế vạn cổ, nó xuyên suốt từ thơ ca trung đại sang thơ ca văn minh. Hai từ “ lại ” xếp cạnh nhau một câu thơ nhưng mang hai ý nghĩa khác nhau : từ “ lại ” thứ nhất mang nghĩa “ thêm lần nữa ” ; từ “ lại ” tiếp theo mang ý nghĩa của “ sự tuần hoàn ”, “ sự trở lại ”. Mùa xuân của đất trời trở lại thì ngày xanh của tuổi xuân lần lượt ra đi. Cách nói giảm dần càng làm cho nghịch cảnh éo le hơn : Mảnh tình – san sẻ – tí – con con. Mảnh tình đã là bé, lại bị “ san sẻ ” trở nên nhỏ bé hơn, sau cuối chỉ còn “ tí con con ”, thật là tội nghiệp ! Người phụ nữ trong bài thơ sau những vật vã gắng gượng vươn lên, vẫn không tránh khỏi thảm kịch chính do thời đại ấy chưa thể chỉ ra lối thoát cho họ .Tự tình II hàm chứa ý nghĩa nhân văn thâm thúy. Đó là tiếng lòng đau buồn, phẫn uất trước duyên phận hẩm hiu, là gắng gượng vẫy vùng vươn lên nhưng rốt cuộc vẫn không thoát khỏi thảm kịch của nữ sĩ. Bài thơ cho thấy khát vọng sống, khát vọng niềm hạnh phúc mãnh liệt và năng lực độc lạ của “ Bà chúa thơ Nôm ” trong nghệ thuật và thẩm mỹ sử dụng từ ngữ và thiết kế xây dựng hình tượng .Nguồn : Theo Kĩ năng đọc – hiểu văn bản ngữ văn 11, NXB GD
Cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 – Mẫu số 3
Dưới đây là nội dung cảm nhận về Tự tình của Hồ Xuân Hương, qua đó những em hoàn toàn có thể thấy được đậm chất ngầu độc lạ của thi sĩ họ Hồ .Ni-cu-lin, một người Nga, điều tra và nghiên cứu văn học trung đại Nước Ta, đã phát hiện nền văn học dân gian Nước Ta thời trung cổ không được thừa nhận vào nghành thơ ca hạng sang ” .Thực ra, lịch sử vẻ vang văn học trung đại Nước Ta vẫn có quy luật này : hai bộ phận văn học dân gian và văn học viết sống sót và tăng trưởng song song trong suốt trường kì lịch sử vẻ vang vẫn luôn luôn có tác động ảnh hưởng qua lại. Khi những tinh hoa của hai bộ phận này kết tụ lại ở những đậm chất ngầu phát minh sáng tạo nào đó, trong những điều kiện kèm theo lịch sử dân tộc nhất định, thì quốc gia lại được thấy sự Open của những thiên tài văn học với những áng thơ văn bất hủ. Ấy là những trường hợp Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, …Tuy nhiên, ở Hồ Xuân Hương, quy luật này vẫn có một góc nhìn đặc biệt quan trọng khác thường. Đây là trường hợp tư tưởng dân gian ép chế hẳn tư tưởng chính thống mà những tác giả Nho học, dù là Nguyễn Trãi, Nguyễn Du cũng không trọn vẹn dứt bỏ được. Một ý thức làm mưa làm gió kinh khủng muốn san bằng mọi đẳng cấp và sang trọng trong xã hội, một khát vọng được sống, được hưởng niềm hạnh phúc đúng với nghĩa thiết thực nhất, người nhất, trần tục nhất, chống lại mọi ràng buộc của lễ giáo phong kiến và tổng thể những gì trái với tự nhiên – một thứ tư tưởng đặc biệt quan trọng tôn vinh người phụ nữ là hạng người bị khinh rẻ nhất trong xã hội phong kiến – và lấy quy luật Tạo hóa làm chuẩn, tôn vinh sự sống tự nhiên như trời đất giao hoà, âm khí và dương khí giao phối .Một thứ tư tưởng đi thẳng từ tục lệ thờ cúng sinh thực khí, từ những tiệc tùng nam nữ giao phối tượng trưng còn sống sót mãi sau này ở nhiều làng xã Nước Ta, từ những bức tranh Đông Hồ như Hứng dừa, Đánh ghen hay những bức khắc gỗ Các cô gái tắm ao vẫn còn đó ở đình Thổ Tang, Vĩnh Phúc, từ những truyện tiếu lâm, Trạng Quỳnh, Trạng Lợn hay những câu ca dao rất là bạo gan :- Không chồng mà chửa mới ngoan ,Có chồng mà chửa trần gian đã nhiều .- Có chồng càng dễ chơi ngang ,Đẻ ra con thiếp con chàng con ai .- Lẳng lơ cũng chẳng có mòn ,Chính chuyên cũng chăng sơn son để thờ .Tư tưởng ấy đem đến cho Hồ Xuân Hương một nhãn quan riêng về quốc tế : nhìn đâu cũng thấy tạo hoá sinh sôi, âm khí và dương khí giao phối, một quốc tế tươi tắn, sôi động, tốt tươi phồn thực, phơi phới xuân tình, đầy tràn sắc dục, …Một tư tưởng như thế tiến công can đảm và mạnh mẽ và sở hữu được nội dung chủ yếu của văn chương bác học, chỉ hoàn toàn có thể Open ở thời đại mà chính sách phong kiến khủng hoảng cục bộ thâm thúy, thời đại quật khởi của nhân dân. Ấy là thời đại từ Nam chí Bắc, nông dân khởi nghĩa nổ ra liên tiếp dẫn tới đỉnh điểm là trào lưu Tây Sơn lật đổ vua Lê, chúa Trịnh ở Đàng Ngoài, dẹp tan chúa Nguyễn ở Đàng Trong, rước thẳng lên ngôi vua một anh hùng nông dân. Ông ” vua áo vải ” này với khí thế của quần chúng như triều dâng thác đổ, đã chớp nhoáng hủy hoại quân Xiêm phía Nam và đánh tan hàng vạn quân Thanh phía Bắc .Phải coi thơ Xuân Hương như tiếng dội trực tiếp của khí thế ấy mới hiểu được ý thức bạo gan rất tầm trung ở người đàn bà tri thức này. Tất nhiên Hồ Xuân Hương không phải là một hiện tượng kỳ lạ đơn độc mà nằm trong cả một trào lưu văn học đầy tinh thần nhân văn chủ nghĩa cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX. Nhưng phải nói ở nhà thơ này, sự ” xâm lăng ” của ý thức dân gian vào văn học viết vẫn mãnh liệt hơn cả. Nếu ta nhớ rằng, đến mãi đầu thế kỉ XX, những nhà nho cấp tiến như Ngô Đức Kế, Huỳnh Thúc Kháng vẫn còn coi Truyện Kiều là dâm thư, cô Kiều là con đĩ, thì hoàn toàn có thể mường tượng được, vào thế kỉ XVIII, dư luận của giới nho sĩ đã phản ứng kinh hoàng như thế nào trước những vần thơ đi trước thời đại của Hồ Xuân Hương .Nhưng khát vọng giải phóng nhân dân, giải phóng người phụ nữ của Xuân Hương làm thế nào hoàn toàn có thể thực thi được trong thực trạng lúc bấy giờ. Đến ngay như Vương triều Tây Sơn sau cuối cũng rơi vào khủng hoảng cục bộ để cho Nguyễn Ánh trở lại Phục hồi được nền chuyên chế nặng nề. Cho nên khuôn khổ của chính sách phong kiến trở nên quá chật hẹp so với sức sống và tư tưởng ngang tàng của Xuân Hương ; nhưng ngược lại, dù chống phá can đảm và mạnh mẽ, sôi sục thế nào, Xuân Hương ở đầu cuối cũng không thoát ra khỏi được khuôn phép của chính sách ấy .Có thể nói, Xuân Hương là nỗi bức bối, là sự ấm ách của lịch sử vẻ vang Nước Ta cuối thế kỉ XVIII, đầu thế kỉ XIX, muốn tìm một lối thoát mà chưa tìm được. Tấn thảm kịch lịch sử vẻ vang này ngẫu nhiên lại gặp gỡ tấn thảm kịch cá thể của người đàn bà họ Hồ, một kì nữ tài ba với sự thức tính can đảm và mạnh mẽ về ý thức cá thể, về quyền sống, quyền hưởng niềm hạnh phúc của người phụ nữ, vậy mà cuộc sống lại phải chịu nhiều xấu số : một lần làm lẽ, hai lần goá chồng !
Cái bức bối, cái ấm ách vừa có tính cá nhân vừa có tính lịch sử đó đã tạo nên một nội dung riêng và một chất giọng riêng của thơ Hồ Xuân Hương. Hồ Xuân Hương sáng tác một loạt ba bài Tự tình (Kể nỗi lòng), người ta đánh số I, II, III.
Căn cứ vào ý thơ, giọng thơ, giới nghiên cứu và điều tra đồ rằng, ba bài Tự tình đều làm khi nhà thơ tuổi đời đã xế và, do đó đã từng phải nếm vị chua chát, nỗi chán chường của phận lẽ mọn và cảnh goá bụa. Nghĩ lại những ngày qua, người thiếu phụ – thi sĩ ” Giật mình mình lại thương mình xót xa “. Nhưng khác với Thuý Kiều, cái tôi Xuân Hương, dù bế tắc vẫn không trọn vẹn khuất phục, dù bất lực vẫn không chịu buông xuôi .Bài thứ nhất ( Tự tình I ) lấy cảm hứng vào lúc đã có tiếng gà báo sáng ( ” Tiếng gà văng vẳng gáy trên bom ” ) ; bài thứ hai ( Tự tình II ) lấy cảm hứng vào lúc đêm đã về khuya ( ” Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn ” ). Đó là thời gian của niềm hạnh phúc lứa đôi, của sum vầy vợ chồng, vì vậy cũng là thời gian người vợ lẽ hay người goá phụ cảm nhận được không thiếu nhất, thâm thúy nhất, thấm thìa nhất, cảnh đơn độc, nỗi xấu số của thân phận mình :Đêm khuya văng vẳng trống canh dồnĐêm đã khuya mà nhà thơ vẫn tính thức – vì không ngủ được hay không muốn ngủ ? – ngồi lắng nghe tiếng trống cầm canh nơi một đồn ải nào vẳng lại, nhắc nhớ một cách quái ác thời hạn có vẻ như cứ dồn đuổi nhau trôi đi, trôi đi một cách uổng phí và vô nghĩa lí trên thân phận trớ trêu của người đàn bà vẫn khao khát niềm hạnh phúc mà phải chịu cảnh chăn đơn, gối chiếc, …Trơ cái hồng nhan với nước non .Chữ nghĩa của Xuân Hương khi nào cũng trần trụi đến hung tàn như vậy .Khi nhà thơ dùng đến hai chữ ” hồng nhan ” thì có nghĩa là ở người thiếu phụ, xuân sắc vẫn còn, xuân tình chưa cạn, vậy mà cứ phải ” trơ ” ra đó, không kẻ đoái hoài. Có người hiểu chữ ” trơ ” theo nghĩa trơ lì, không còn cảm xúc : ” Đau thương, ê chề ngấm sâu dần, sâu dần vào xương cốt, biến con người thành vật vô tri “. Đây là cách hiểu chữ trơ trong thơ Bà Huyện Thanh Quan : ” Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt “. Tôi cho rằng, hiểu thơ như thế là trái ngược vói tư tưởng tác giá trong Tự tình ( bài II ) này. Người đàn bà này, dúng là đã nếm trải nhiều xấu số, nhưng tâm hồn vẫn luôn luôn cháy bỏng, luôn luôn sôi sục, một tâm trạng bồn chồn không yên, biểu lộ ở hai câu thực :Chén rượu hương đưa say lại tĩnh ,Vầng trâng bóng xế khuyết chưa tròn .Uống rượu để quên đời, nhưng không quên được : ” say lại tỉnh “, khao khát sự thoả mãn mà ngó ra ngoài trời, chỉ thấy đêm tàn trăng khuyết .Nhưng đây mới thực là tính cách và ngôn từ Xuân Hương :Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám ,Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn .Thế giới hình tượng của thơ Xuân Hương khi nào cũng hoạt động giải trí can đảm và mạnh mẽ và huyên náo như thế. Đó là khoảng trống, thời hạn trần tục, trần gian nên luôn luôn hoạt động, sôi sục, trái chiều với không khí yên bình, phi thời hạn của cổ thi ( ” Mõ thảm không khua mà cũng cốc – Chuông sầu chẳng đánh cớ sao om ? ” ; ” Lắt lẻo cành thông cơn gió thốc – Đầm đìa lá liễu giọt sương gieo ” ; ” Gió giật sườn non khua lắc cắc – Sóng dồn mặt nước vỗ long bong “, … Ngay cả sắc tố trong thơ Xuân Hương nhiều khi cũng như muốn gào lên, muốn hét lên : ” Cửa son đỏ loét tùm hum nóc – Hòn đá xanh tươi lún phún rêu ” ; ” Một trái trăng thu chín mõm mòm – Nẩy vừng quế đỏ, đỏ lòm lom “, … ) .Tuy nhiên, âm thanh hay sắc tố, dù sao tự nó cũng phát ra tiếng động hoặc hiện thành xanh, vàng, trắng, đỏ, … Nhà thơ chỉ cần phóng đại thật to, tô cho thật đậm để trở thành âm thanh, sắc tố độc lạ của Xuân Hương. Nhưng dưới ngòi bút của nữ sĩ họ Hồ, ngay cả những vật trọn vẹn tĩnh lại, trọn vẹn bất động cũng đùng một cái trở thành những sinh vật biết cựa quậy, biết vùng vẫy, biết phá phách : ” Xiên ngang mặt đất rêu từng đám – Đâm toạc chân mây đá mấy hòn “. Thủ pháp hòn đảo ngữ được sử dụng ở đây càng nhấn mạnh vấn đề tính hoạt động giải trí can đảm và mạnh mẽ, kinh hoàng của quốc tế nghệ thuật và thẩm mỹ Hồ Xuân Hương .Vậy là cái tôi đầy sức sống mà bị dồn nén của Xuân Hương từ những câu đề, qua hai câu thực, đến những câu luận, cứ nổi lên dần : lúc đầu là nỗi chán chường, ngán ngẩm ” Trơ cái hồng nhan với nước non “, tiếp đó là tâm trạng bực dọc, bồn chồn, muốn say mà không say được, trong khi đêm thì tàn mà trăng vẫn khuyết : ” Chén rượu hương đưa say lại tỉnh – Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn “. Cuối cùng là nỗi bức bối, niềm phẫn uất muốn vùng lên phá phách. Khát vọng sống của con người này, nhu yếu thực thi triệt để tính cách, đậm cá tính của người đàn bà đặc biệt quan trọng này, chẳng những chính sách phong kiến không dung nổi, mà đến trời đất cũng trở nên chật hẹp .Không phải ngẫu nhiên mà Xuân Hương thường đặt nhân vật của mình đối lập với vạn vật thiên nhiên to lớn, kề vai với thiên hà bát ngát ( ” Thân em vừa trắng lại vừa tròn – Bảy nổi ba chìm với nước non ” ; ” Gan nghĩa giãi ra cùng nhật nguyệt – Khối tình cọ mãi với tổ quốc ” ; ” Văng vẳng bên tăm tiếng khóc chồng – Nín đi kẻo thẹn với tổ quốc ” ; ” Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn – Trơ cái hồng nhan với nước non “, … Ấy là một con người có kích cỡ đặc biệt quan trọng, không phải chỉ của bản thân mình hay của một mái ấm gia đình, một làng, một xã, mà còn là của nhân dân, của quốc gia, của Tạo hoá, của ngoài hành tinh. Có nghĩ như vậy, ta mới hiểu được vì sao Xuân Hương hoàn toàn có thể tự đặt mình từ thế đứng rất cao với thái độ và giọng điệu rất là kẻ cả khi đối thoại với đời, dù đó là những bậc hiền nhân quân tử, là Thái thú Sầm Nghi Đống, là những đấng anh hùng ( ” Mát mặt anh hùng khi tắt gió ” ) thậm chí còn là vua, là chúa ( ” Chúa dấu, vua yêu một cái này ” – Vịnh cái quạt ) .Nhưng Xuân Hương, dù tư tưởng hoàn toàn có thể đi trước thời đại, nhưng trong đời thực vẫn không hề vượt khỏi thân phận của mình. Vì thế, những hành vi phá phách, làm mưa làm gió dù bạo gan thế nào cũng chỉ là những vùng vẫy trong số lượng giới hạn của ngôn từ mà thôi. Nhà thơ đành gật đầu số phận của mình bằng một tiếng thở dài ngao ngán :Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại ,Mánh tình san sẻ tí con con !Nhưng Xuân Hương đích thực là nhà thơ của mùa xuân, tuổi trẻ và tình yêu của sự sống tươi ròng, của niềm tin sáng sủa, yêu đời. Đó cũng chính là chất dân gian đậm đặc của hồn thơ này. Đọc thơ Xuân Hương, thấy có đủ cả buồn khổ, đắng cay, chán chường, căm uất, đủ cả oán thù, phẫn nộ, thậm chí còn muốn tung hết tổng thể, phá phách toàn bộ …, nhưng không khi nào mất hết niềm tin ở cuộc sống, ở sự sống. Điều ấy hoàn toàn có thể cảm nhận rất rõ ở quốc tế thẩm mỹ và nghệ thuật rất là sôi động của nữ sĩ, một quốc tế không khi nào trọn vẹn yên lặng : nếu không có tiếng chuông chùa văng vẳng, tiếng mõ, tiếng trống cầm canh thì cũng có tiếng ” gà gáy trên bom “, tiếng ” sóng dồn mặt nước “, tiếng ” gió giật sườn non “, hay ” cành thông gió thốc “, …Và nếu lắng nghe còn thấy ” Rúc rích thây cha con chuột nhắt – Vo ve mặc mẹ cái ong bầu “, … Một thế giới hình tượng sôi động, luôn cựa quậy, luôn hoạt động giải trí : ” Cỏ gà lún phún leo quanh mép – Cá giếc le te lách giữa dòng ” ; ” Xiên ngang mặt đất rêu từng đám – Đâm toạc chân mây đá mấy hòn ” ; ” Gan nghĩa dãi ra cùng nhật nguyệt – Khối tình cọ mãi với tổ quốc “, … Một quốc tế đầy sắc tố tươi tắn, hồng hào, xanh tươi, chan chứa xuân sắc, xuân tình, … Tất cả đều được phát hiện và nhìn nhận theo một quan điểm mĩ học độc lạ của Xuân Hương : lấy vẻ đẹp thanh tân, khoẻ khoắn, phồn thực, tự nhiên của khung hình người đàn bà giữa tuổi xuân làm chuẩn. Trong quốc tế thẩm mỹ và nghệ thuật ấy, tiếng khóc không hẳn là lời vô vọng và cái chết không hề muốn ngăn đường sự sống ( Khóc ông phủ Vĩnh Tường, Khóc Tổng Cóc, … ) .Đúng là Tự tình ( bài II ) đã kết thúc bằng một lời chua chát : ” Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại – Mảnh tình san sẻ tí con con “. Nhưng như thế là tuổi xuân chưa hết, tình xuân vẫn đầy .Xưa thường có câu : ” Chữ rằng, xuân bất tái lai “. Nhưng Xuân Hương lại nói ” xuân đi xuân lại lại ”, có nghĩa là người đàn bà vẫn còn có cái để chờ đón, để ước ao, tuy rằng niềm hạnh phúc mong đợi ấy chưa khi nào được hưởng toàn vẹn : ” Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn ” .Có một yếu tố rất nên đặt ra so với thơ Hồ Xuân Hương nói chung : Vì sao tư tưởng dân gian gần như thuần chủng, nguyên chất ở Xuân Hương lại không được diễn đạt bằng những thể thơ dân gian như lục bát, tuy nhiên thất lục bát mà lại tự ép mình vào khuôn khổ thơ Đường, một thể thơ bác học ngoại nhập, luật lệ rất nghiêm minh ? Lại một nét oái oăm, độc lạ của thơ Xuân Hương chăng ? Nhưng ngẫm ra, thấy sự lựa chọn của nữ sĩ rất có lí, hoàn toàn có thể nói là rất tự nhiên nữa .Song thất lục bát là thể ngâm, hợp với lời trữ tình than vãn. Lục bát thì mạnh về năng lực tự sự và thiên về miêu tả tình cảm thiết tha. Nhưng thơ Xuân Hương không chỉ có tình cảm mà còn có trí tuệ, có tư tưởng, đồng thời có nhu yếu tạo tính đa nghĩa trên mỗi dòng thơ, từ mỗi hình ảnh, mỗi ngôn từ : nghĩa hiển ngôn, nghĩa hàm ẩn, nghĩa trần trụi, nghĩa ỡm ờ, nghĩa từ vựng, nghĩa xã hội – tâm lí, nghĩa thanh, nghĩa tục, v.v.Muốn đạt được những nhu yếu ấy, Xuân Hương rất cần đến năng lực của thất ngôn bát cú, của cấu trúc ngặt nghèo, của luật đối ngẫu và của tính hàm súc với năng lực dồn nén nhiều nghĩa và tạo ý ngoài lời ( ý tại ngôn ngoại ) .
Nhưng Xuân Hương, một mặt khai thác khả năng của thơ Đường, mặt khác lại cố tình xoá sạch, khước từ điển tích, điển cố, lối diễn đạt ước lệ cách điệu hoá, sự sử dụng màu sắc tao nhã, trừu tượng, thay vào đấy là sự khai thác triệt để những ngôn từ thuần Việt và các thú pháp nghệ thuật dân gian, đặc biệt là nghệ thuật trào phúng, hồn nhiên và táo tợn của ca dao, dân ca, của truyện tiếu lâm, Trạng Quỳnh, Trạng Lợn,… Và trên cái văn bản Việt hoá và dân gian hoá đó, bao giờ cũng hằn lên cái dấu triện “Xuân Hương hoá” đầy cá tính độc đáo và mãnh liệt của “thiên tài kì nữ” họ Hồ.
Phân tích bài thơ Tự tình 2 – Mẫu số 1:
Hồ Xuân Hương là nữ sĩ tài ba ở nước ta vào cuối thế kỉ XVIII – đầu thế kỉ XIX. Ngoài tập “Lưu Hương kí” bà còn để lại khoảng 50 bài thơ Nôm, phần lớn là thơ đa nghĩa, vừa có nghĩa thanh vừa có nghĩa tục. Một số bài thơ trữ tình đằm thắm, thiết tha, buồn tủi… thể hiện sâu sắc thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ, với bao khao khát sống và hạnh phúc tình duyên. Chùm thơ “Tự tình” phản ánh tâm tư tình cảm của Hồ Xuân Hương, của một người phụ nữ lỡ thì quá lứa, duyên phận hẩm hiu,… Bài thơ này là bài thứ hai trong chùm thơ “Tự tình” ba bài.
Thi sĩ Xuân Diệu trong bài “Hồ Xuân Hương bà chúa thơ Nôm” đã viết: “Bộ ba bài thơ trữ tình này cùng với bài “Khóc vua Quang Trung” của công chúa Ngọc Hân làm một khóm riêng biệt, làm tiếng lòng chân thật của người đàn bà tự nói về tình cảm bản thân của đời mình trong văn học cổ điển Việt Nam…”. Ông lại nhận xét thêm về điệu thơ, giọng thơ: “…trong bộ ba bài thơ tâm tình này, bên cạnh bài thơ vần “ênh” nổi nênh và bài thơ vần “om” oán hận, thì bài thơ vần “on” này mong đợi, chon von”.
“Canh khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn.
Xiên ngang mặt đất rêu từng đám,
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.
Ngán nỗi xuân đi, xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con !”.
Hai trong ba bài thơ, nữ sĩ đều nói về đêm khuya, canh khuya. “Tự tình I” bà viết: “Tiếng gà văng vẳng gáy trên bom – Oán hận trông ra khắp mọi chòm”. Ở bài thơ này cũng vậy, bà tỉnh dậy lúc canh khuya, hay thao thức suốt đêm khuya, tâm trạng ngổn ngang phiền muộn. Âm thanh “văng vẳng” của tiếng trống từ một chòi canh xa đưa lại như thúc giục thời gian trôi nhanh, tuổi đời người đàn bà trôi nhanh: “Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn”. “Hồng nhan” là sắc mặt hồng, chỉ người phụ nữ. “Trơ” nghĩa là lì ra, trơ ra, chai đi, mất hết cảm giác. “Nước non”: chỉ cả thế giới tự nhiên và xã hội. Cả câu thơ: “Trơ cái hồng nhan với nước non” nói lên một tâm trạng: con người đau buồn nhiều nỗi, nay nét mặt thành ra trơ đi trước cảnh vật, trước cuộc đời, tựa như gỗ đá, mất hết cảm giác. Nỗi đau buồn đã đến cực độ.
Từ “cái” gắn liền với chữ “hồng nhan” làm cho giọng thơ trĩu xuống, làm nổi bật cái thân phận, cái duyên phận, cái duyên số đã quá hẩm hiu rồi. Ta có cảm giác tiếng trống dồn canh khuya, thời gian như cơn gió lướt qua cuộc đời, lướt qua số phận và thân xác nhà thơ. Con người đang than thân trách phận ấy đã có một thời son trẻ tự hào: “Thân em vừa trắng lại vừa tròn”, có phẩm hạnh với “tấm lòng son” trọn vẹn, có tài năng, thế mà nay đang trải qua những đêm dài cay đắng. Qua đó, ta thấy cái xã hội phong kiến buổi ấy mới ghê gớm đã làm xơ xác, khô héo phận hồng nhan.
Đằng sau hai câu đề là những tiếng thở dài ngao ngán. Cố vẫy vùng để thoát ra, bươn ra cái nghịch cảnh nhưng đâu dễ! Tiếp theo là hai câu thực:
“Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn”.
Nghệ thuật đối rất thần tình: “Chén rượu” với “vầng trăng”, trên thì “hương đưa”, dưới lại có “bóng xế”, đặc biệt 3 chữ “say lại tỉnh” với “khuyết chưa tròn” đăng đối, hô ứng nhau làm nổi bật bi kịch về thân phận người đàn bà dang dở, cô đơn. Muốn mượn chén rượu để khuây khỏa lòng mình, nhưng vừa nâng chén rượu lên môi mùi hương phả vào mặt, đưa vào mũi. Tưởng uống rượu cho say để quên đi bao nỗi buồn, nhưng càng uống càng tỉnh. “Say lại tỉnh” để rồi tỉnh lại say, cái vòng luẩn quẩn ấy về duyên phận của nhiều phụ nữ, trong đó có Hồ Xuân Hương như một oan trái.
Buồn tủi cho thân phận, bao đêm dài thao thức đợi chờ, nhưng tuổi đời ngày một “bóng xế”. Bao hi vọng đợi chờ. Đến bao giờ vầng trăng mới “tròn” ? Đến bao giờ hạnh phúc đến trong tầm tay, được trọn vẹn, đầy đủ ? Sự chờ mong gắn liền với nỗi niềm khao khát. Càng cô đơn càng chờ mong, càng chờ mong càng đau buồn, đó là bi kịch của những người đàn bà quá lứa lỡ thì, tình duyên ngang trái, trong đó có Hồ Xuân Hương.
Hai câu trong phần luận, tác giả lấy cảnh để ngụ tình. Đây là hai câu thơ tả cảnh “lạ lùng” được viết ra giữa đêm khuya trong một tâm trạng chán ngán, buồn tủi:
“Xiên ngang mặt đất rêu từng đám,
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn”.
Ý thơ cấu trúc tương phản để làm nổi bật cái dữ dội, cái quyết liệt của sự phản kháng. Từng đám rêu mềm yếu thế mà cũng “xiên ngang mặt đất” được ! Chỉ có lơ thơ “đá mấy hòn” mà cũng có thể “đâm toạc chân mây” một cách kì lạ ! Hai câu thơ, trước hết cho ta thấy một thiên nhiên tiềm ẩn một sức sống đang bị nén xuống đã bắt đầu bật lên mạnh mẽ vô cùng. Thiên nhiên trong thơ Hồ Xuân Hương không chỉ mang màu sắc, đường nét, hình khối mà còn có gương mặt, có thái độ, có hành động, cũng “xiên ngang…”, cũng “đâm toạc”… mọi trở ngại, thế lực,…
Xuân Hương vốn tự tin và yêu đời. Con người ấy đang trải qua nhiều bi kịch vẫn cố gắng gượng với đời. Phản ứng mạnh mẽ, dữ dội nhưng thực tại vẫn chua xót. Đêm đã về khuya, giữa cái thiên nhiên dào dạt, bốn bề mịt mùng bao la ấy, người đàn bà hẩm hiu càng cảm thấy cô đơn hơn bao giờ hết. Chẳng thế mà trong bài “Tự tình I”, nữ sĩ đã buồn tủi viết:
“Mõ thảm không khua mà cũng cốc,
Chuông sầu chẳng đánh cớ sao om ?”.
Cả nỗi đau trần thế như dồn tụ lại đáy lòng một người đàn bà cô đơn. Khao khát được sống trong hạnh phúc, được làm vợ, làm mẹ như mọi người đàn bà khác. Nhưng “hồng nhan bạc mệnh” rồi ! Đêm càng về khuya, người đàn bà không thể nào chợp mắt được, trằn trọc buồn tủi thân đơn chiếc, thiếu thốn yêu thương, xuân đi rồi xuân có trở về, mà tình yêu chỉ được “san sẻ tí con con”, phải cam chịu cảnh ngộ:
“Ngán nỗi xuân đi, xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con”.
Hết mùa xuân này đi qua, mùa xuân khác lại trở lại, “mỗi năm mỗi tuổi như đuổi xuân đi”… Chữ “ngán” nói lên nỗi đau, nỗi buồn tủi của người đàn bà lỡ thì quá lứa, đang trải qua sự mòn mỏi, đợi chờ. Tình duyên, tình yêu như bị tan vỡ, tan nát thành nhiều “mảnh”, thế mà chua chát thay chỉ được “san sẻ tí con con”. Câu thơ là tiếng than thân trách phận. Phải chăng đây là lần thứ hai Hồ Xuân Hương chịu cảnh làm lẽ ? Tình đã vỡ ra thành “mảnh” lại còn bị “san sẻ”, đã “tí” lại “con con”. Mỗi chữ như rưng rưng những giọt khóc. Câu thơ này, tâm trạng này được nữ sĩ nói rõ thêm trong bài “Lấy chồng chung”:
“Kẻ đắp chăn bông, kẻ lạnh lùng,
Chém cha cái kiếp lấy chồng chung,
Năm thì mười hoạ hay chăng chớ,
Một tháng đôi lần có cũng không !…”.
Tóm lại, cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 ta thấy bài thơ là lời tự than, tự thương xót, buồn tủi cho duyên số, duyên phận hẩm hiu của mình. Càng thao thức cô đơn càng buồn tủi. Càng buồn tủi càng khao khát sống, sống trong hạnh phúc trọn vẹn, đầy đủ. Thực tại nặng nề, cay đắng như bủa vây, cái hồng nhan như “trơ” ra với nước non, với cuộc đời. Người đọc vô cùng cảm thông với nỗi lòng khao khát sống, khao khát hạnh phúc của nữ sĩ và người phụ nữ trong xã hội. Giá trị nhân bản là nội dung sâu sắc nhất của chùm thơ “Tự tình” của Hồ Xuân Hương.
Cách dùng từ rất đặc sắc, độc đáo thể hiện phong cách nghệ thuật Hồ Xuân Hương: “trơ cái hồng nhan”, “say lại tỉnh”, “khuyết chưa tròn”, “xiên ngang”, “đâm toạc”, “ngán nỗi”, “lại lại”, “tí con con”,… Chữ dùng sắc nhọn, trong cảnh chứa tình, diễn tả mọi đau khổ bi kịch về duyên số… Qua bài thơ này, ta càng thấy rõ Hồ Xuân Hương đã đưa ngôn ngữ dân gian, tiếng nói đời thường vào lời ca, bình dị hoá và Việt hoá thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật. Bà xứng đáng là “Bà chúa thơ Nôm” của nền thi ca dân tộc.
Tham khảo thêm:
Phân tích hình ảnh người phụ nữ trong Tự tình 2
Tâm sự của nữ sĩ Hồ Xuân Hương trong bài Tự tình 2
3. Phân tích Tự tình 2 – Mẫu số 2:
Hồ Xuân Hương là một trong những nữ sĩ tài ba bậc nhất của văn học Trung đại Việt Nam. Bà để lại sự nghiệp sáng tác đồ sộ, giàu giá trị trên cả mảng thơ chữ Nôm và chữ Hán. Nổi bật trong tác phẩm của bà là tiếng nói thương cảm với số phận người phụ nữ và bài thơ Tự Tình (bài II) là một trong những bài thơ như vậy.
Bài thơ nằm trong chùm thơ Tự tình, gồm có tất cả ba bài, được viết theo thể thơ Đường luật. Tác phẩm là nỗi thương mình trong sự cô đơn khi phải chịu cảnh làm lẽ, khao khát hạnh phúc mãnh liệt. Đồng thời bài thơ cũng thể hiện thái độ bứt phá, vùng vẫy, muốn thoát khỏi cảnh ngộ éo le để có thể đạt được hạnh phúc, nhưng cuối cùng bi kịch vẫn hoàn bi kịch.
Bài thơ mở đầu là thời điểm canh khuya, khi con người đối diện thật nhất với chính mình, nhưng cũng chính lúc đó Xuân Hương tự nhận ra tình cảnh đáng thương của chính mình:
Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Trong đêm khuya thanh vắng, nhịp gấp gáp của tiếng trống “dồn” càng trở nên vội vã, gấp gã hơn. Đó cũng chính là những bước đi thời gian vội vàng đang chảy trôi trước mắt người con gái. Đồng thời tiếng trống đó cũng chính là sự rối bời trong tâm trạng của nhân vật trữ tình. Đối diện với nhịp thời gian vội vàng, gấp gáp là hình ảnh “trơ cái hồng nhan”. Chữ “trơ” được đặt ngay ở đầu câu nhấn mạnh nỗi cô đơn, trơ trọi của người phụ nữ. Nhưng bên cạnh nỗi đau đớn, xót tủi cho thân phận lại thể hiện một Xuân Hương thật bản lĩnh. “Trơ” không chỉ là sự bẽ bàng mà còn là thách thức với xã hội, với cuộc đời. Hai câu thơ đầu là tiếng than cho số phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến, hồng nhan mà bạc mệnh.
Trong cái cô đơn, tội nghiệp đến tột cùng ấy, con người tìm đến rượu để khuây khỏa nỗi niềm:
Chén rượu đưa hương say lại tỉnh
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn
Nhưng rượu cũng không thể làm cho nhân vật vơi đi nỗi cô đơn, sầu muộn. Chén rượu uống vào mà lại càng tỉnh hơn, để nhân vật trữ tình càng thấm thía hơn nỗi cô đơn, lẻ bóng của mình. Tìm đến trăng làm bạn, để tâm sự trò truyện thì lại nhận ra thực tại phũ phàng. Nỗi niềm chất chứa đã thấm dần và lan vào cảnh vật. Quả thực “Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu/ Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”. Hai câu thơ tác giả sử dụng rất thành công cụm từ: “say lại tỉnh” cho thấy cái vòng luẩn quẩn, tình duyên trở thành trò đùa của tạo hóa, càng uống lại càng tỉnh, lại càng nhận ra sự hẩm hiu duyên phận của chính mình; “khuyết chưa tròn” vầng trăng là ngoại cảnh mà cũng chính là tâm cảnh, tạo nên sự đồng nhất giữa cảnh vật và con người. Trăng sắp tàn mà vẫn khuyết cũng như con người tuổi xuân vội vã trôi qua mà tình duyên vẫn chưa trọn vẹn. Bốn câu thơ đầu đã khắc họa sâu sắc nỗi đau, bi kịch của người phụ nữ trong xã hội cũ.
“Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn”.
Các động từ mạnh “xiên, đâm” kết hợp với “ngang, toạc” đã thể hiện sự ngang ngạnh, phẫn uất đến tột cùng của nhân vật trữ tình. Nếu như người phụ nữ trung đại nổi bật lên với tính cách cam chịu, khuất phục trước số phận thì ở đây lại xuất hiện một người phụ nữ hoàn toàn khác. Những sinh vật nhỏ bé dường kia không chịu mềm yếu trước hoàn cảnh thực tại, phải mọc xiên, đâm ngang để tìm sự sống. Đá phải kiên cường, rắn chắc để có thể đâm toạc chân mây. Biện pháp đảo ngữ trong hai câu thơ đã cho thấy sự phẫn uất của cỏ cây, đá đó đồng thời cũng chính là nỗi niềm của con người trước thực tại cuộc sống. Bởi vậy, hình ảnh rêu xiên ngang, đá đâm toạc chân mây cũng chính là sự phản kháng của người phụ nữ trước thực tại nhiều bất công, ngang trái.
Ngán nỗi xuân đi, xuân lại lại
Mảnh tình san sẻ tí con con.
Trong câu thơ có hai chữ “xuân” xuất hiện, chữ “xuân” thứ nhất là tuổi xuân của con người, “xuân” thứ hai là mùa xuân của vạn vật. Hai chữ xuân này kết hợp với từ “lại” đã nhấn mạnh tuổi xuân của con người một đi không trở lại, trái ngược với mùa xuân của thiên nhiên đất trời, mỗi khi xuân của đất trời quay lại đồng nghĩa với tuổi xuân của con người ngày một rút ngắn, nỗi chán ngán lại càng gia tăng. Thủ pháp nghệ thuật tăng tiến, nhấn mạnh vào sự nhỏ bé dần, làm cho hoàn cảnh càng trở nên éo le hơn: “Mảnh tình san sẻ tí con con”. Mảnh tình vốn đã bé, đã nhỏ nay lại phải san sẻ lại càng trở nên ít ỏi, eo hẹp hơn. Tình cảnh đó thật xót xa, tội nghiệp. Hai câu thơ kết thể hiện nỗi lòng sâu kín của người phụ nữ trong xã hội cũ: với họ tình yêu, hạnh phúc thật mong manh, bé nhỏ.
Hồ Xuân Hương là bậc thầy trong sử dụng ngôn ngữ, thông qua khả năng diễn đạt tư tưởng, tình cảm của nhân vật trữ tình: tả âm thanh (văng vẳng), tả cảm giác (trơ, say, lại tỉnh, ngán), tả động thái (xiên ngang, đâm toạc),… Nghệ thuật đảo ngữ tài tình (xiên ngang, đâm toạc). Giọng điệu thơ phẫn uất, tủi hờn. Tất cả đã hòa quyện với nhau để diễn tả sự cô đơn, thân phận bé nhỏ của người phụ nữ trong xã hội cũ.
Với ngôn ngữ giản dị, giàu sức gợi cảm, sử dụng thành công phép đối, tác phẩm vừa nói lên số phận rẻ rúng, bi kịch người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Đồng thời còn cho thấy khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc của Hồ Xuân Hương nói riêng và của người phụ nữ trong xã hội cũ nói chung.
4. Phân tích bài thơ Tự tình 2 – Mẫu số 3
    Tự tình là một trong những tác phẩm nổi tiếng của Hồ Xuân Hương, đây là bài thơ tự bày tỏ lòng mình. Như chúng ta cũng biết Hồ Xuân Hương sống vào cuối thế kỉ XVIII – đầu thế kỷ XIX , bà xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo, cha làm nghề dạy học. Thế nhưng, Hồ Xuân Hương không chịu gò bó vào cái xã hội eo hẹp, tù túng mà bà là một người phóng khoáng, đa tài, đa tình, giao thiệp với những nhà văn, tài tử, đi rất nhiều nơi. Nhưng éo le thay, người xưa thường có câu “Hồng nhan bạc phận”, bà cũng phải chịu kiếp số lận đận, éo le, đầy ngang trái trong con đường tình duyên. Các tác phẩm của bà chủ yếu được viết bằng chữ Hán và chữ Nôm. Người ta thường gọi bà là “Bà chúa thơ Nôm”. Hồ Xuân Hương – hiện tượng độc đáo trong lịch sử văn học Việt Nam.
    Bài thơ Tự Tình được viết dưới dạng Đường luật thất ngôn bát cú. Với lối viết sắc xảo và cũng chính là lời tự bày tỏ lòng mình nên chủ đề bài thơ được hiện lên là một nghịch đối: duyên phận muộn màng, lỡ dở trong khi tác giả cứ lạnh lùng trôi qua. Điều này dẫn đến tâm trạng vừa buồn vừa phẫn uất, nhưng cuối cùng vẫn đọng lại trong tâm trí của bà.
    Để thấy rõ được nội dung chính, ta sẽ đi vào tìm hiểu sâu qua các câu thơ. Bài thơ được viết theo thể thơ đường luật bát cú ngôn nên bố cục gồm 4 phần: 2 câu đề, 2 câu thực, 2 câu luận và 2 câu kết.
    Trước hết, tác giả mở đầu với hai câu đề:
“Đêm khuya văng vẳng bóng canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non.”
    Khung cảnh được hiện lên là một đêm khuya, khi con người chìm sâu vào giấc ngủ, nhưng cũng chính là lúc người ta đối diện với chính mình và đây cũng là lúc Hồ Xuân Hương nhận ra được cảnh đáng thương của mình. Sự cô đơn, lẻ bóng một mình gắn liền với thời gian, tạo cho người ta một cảm giác thật đáng thương cho thân phận người phụ nữ. Tác giả đã rất tinh tế khi sử dụng nghệ thuật lấy động nói tĩnh: âm thanh “văng vẳng” của tiếng trống cầm canh để nói lên một không gian tĩnh lặng, vắng vẻ. Chính cái khoảnh khắc ấy, tự soi vào mình, tác giả thấy “trơ” mà đặc biệt nó còn được đặt ở đầu câu, càng thêm nhấn mạnh nỗi đau, bất hạnh về đường tình duyên, số kiếp “hồng nhan bạc phận” của chính tác giả.
“Trơ” ở đây có thể được hiểu là tủi hổ, bẽ bàng. Tiếp theo nó là “cái hồng nhan” ý nói đến dung nhan của người phụ nữ, thường được dùng trong xã hội xưa. Nhưng điều đáng chú ý ở đây, một nhân phẩm, vẻ đẹp của người phụ nữ lại gọi là “cái” gợi cho người đọc thấy được sự rẻ rúng, mỉa mai. “Cái hồng nhan” trơ với nước non không chỉ là sự cay đắng, tủi hổ mà còn là nỗi xót xa, thấm thía, càng ngẫm càng thương thân. Nhưng chữ “trơ” ở đây một phần cũng có thể hiểu được đó chính là sự gan dạ của Xuân Hương, là sự thách thức.  Để nhấn mạnh điều này, tác giả đã dùng nhịp thơ: 1/3/3 để nhấn mạnh vào sự bẽ bàng.
    Nối tiếp hai câu đề, tác giả viết:
“Chén rượu hương đưa say lại tỉnh
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tàn”
    Với hai câu thơ thực trên, hoàn cảnh và tâm trạng của nhà thơ được hiện lên rõ hơn. Khi sầu, người ta thường làm bạn với rượu, để có thể quên đi mọi thứ không vui, những nỗi đau. Thế nhưng “say lại tỉnh” làm nỗi buồn không thể nguôi được. Đây chính là một vòng quay luẩn quẩn, tình duyên đã trở thành một trò đùa, càng say càng tỉnh, càng cảm nhận nỗi đau của thân phận. Câu thơ là ngoại cảnh nhưng cũng là tâm trạng. Vì vậy, tạo nên sự đồng nhất giữa tâm trạng và cảnh “ trăng” sắp tàn “bóng xế” và vẫn “khuyết chưa tròn”. Tuổi xuân, cái tuổi đẹp nhất của người con gái đã trôi qua mà nhân duyên vẫn chưa trọn vẹn gợi lên một nỗi sầu lẻ bóng.
    Tiếp tục hướng về ngoại cảnh, lấy thiên nhiên để bày tỏ tâm trạng, nỗi lòng của mình, Hồ Xuân Hương viết:
“Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn”
    Hai câu luận ở trên được tác giả sử dụng nghệ thuật đảo ngữ để nhấn mạnh trạng thái của thiên nhiên, nhưng đó cũng chính là tâm trạng của con người. Rêu và đá là hai hình ảnh được hiện lên là những vật yếu mềm, không chịu chấp nhận sự thấp bé ấy, đã vươn lên bằng mọi cách, vượt qua những cản trở (mặt đất, chân mây) để chứng tỏ mình. Các động từ mạnh: xiên, đâm kết hợp với bổ ngữ ngang, toạc gợi cho người ta thấy sự ngang ngạnh, phẫn uất. Nó không chỉ thể sự phẫn uất mà còn nói lên một phần của sự phản kháng. Cũng có thể cho người đọc ngầm hiểu Hồ Xuân Hương với sức sống mãnh liệt ngay cả khi đau buồn nhất.
    Khép lại bài thơ với hai câu kết:
“Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại
Mảnh tình san sẻ tý con con”
    Hồ Xuân Hương đã có cách dùng từ rất độc đáo “xuân” tức là mùa xuân, tuổi xuân, “ngán” tức là ngao ngán, chán. Bên cạnh đó từ “lại” chỉ sự trở lại một cách nhanh, sợ sự quay trở lại. Theo quy luật của tạo hóa, mùa xuân qua rồi sẽ trở lại. Nhưng mỗi mùa xuân qua đi lại mang theo tuổi xuân của con người và mãi không trở lại. Sự trở lại của mùa xuân chính là sự ra đi của tuổi xuân. Tác giả đã quá ngán ngẩm với cuộc đời éo le. Với lối nghệ thuật tăng tiến, nhấn mạnh vào những điều bé nhỏ, làm cho nghịch cảnh éo le hơn. Mảnh tình đã nhỏ bé lại còn phải san sẻ “tý con con” tạo nên một cảm giác xót thương. Đây cũng chính là nỗi lòng của người phụ nữ trong xã hội xưa. Hạnh phúc luôn là chiếc chăn quá hẹp.
    Như vậy, bài thơ Tự tình đã hiện lên với những hình ảnh giản dị mà đặc sắc, hình ảnh giàu sức gợi cảm, tinh tế từ đó nói lên tâm trạng của chủ thể. Bài thơ hiện lên cả bi kịch và khát vọng sống hạnh phúc của Hồ Xuân Hương. Trong những lúc buồn tủi, bế tắc, người phụ nữ cố vươn lên nhưng lại vẫn bị rơi vào cái vòng quay luẩn quẩn, tù túng của xã hội đương thời.
5. Phân tích Tự tình 2 – Mẫu số 4:
Hồ Xuân Hương là một trong những nhà thơ nữ tiêu biểu của nền văn học trung đại Việt Nam, được mệnh danh là “bà chúa thơ Nôm”. Bà là một “thiên tài kì nữ” nhưng cuộc đời đầy éo le, bất hạnh. Thơ Hồ Xuân Hương là thơ của phụ nữ viết về phụ nữ, trào phúng mà vẫn rất trữ tình. Một trong những bài thơ tiêu biểu viết về tâm trạng, nỗi niềm của người phụ nữ trước duyên phận, cuộc đời mình là “Tự tình” (II).
“Tự tình” (II) là bài thơ thuộc chùm thơ “Tự tình” gồm ba bài của bà. Đây là chùm thơ nữ sĩ viết để tự kể nỗi lòng, tâm tình của mình. Tác phẩm được viết bằng chữ Nôm, làm theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật với bố cục bốn phần: đề, thực, luận, kết. Bài thơ thể hiện thái độ, tâm trạng vừa đau đớn, vừa phẫn uất trước thực tại đau buồn, tuy vậy, bà vẫn gắng gượng vươn lên, nhưng rồi vẫn rơi vào bi kịch. Dựa vào nội dung bài thơ, ta có thể đoán bài thơ được sáng tác khi bà đã gặp phải những éo le, bất hạnh trong tình duyên.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh người phụ nữ không ngủ, một mình ngồi giữa đêm khuya:
“Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non.”
Giữa đêm khuya, người phụ nữ thao thức không ngủ được và nàng nghe âm thanh tiếng trống canh dồn dập. “Đêm khuya” là thời gian của hạnh phúc lứa đôi, của sum họp gia đình, vậy mà ở đây, trớ trêu thay, người phụ nữ lại đơn độc một mình. Nàng cô đơn quá nên thao thức không ngủ, nàng nghe âm thanh tiếng trống canh “văng vẳng”. Từ láy này miêu tả âm thanh từ xa vọng lại. Với nghệ thuật lấy động tả tĩnh, người đọc cảm nhận được không gian đêm khuya tĩnh lặng, im lìm và người phụ nữ thật cô đơn, tội nghiệp. Trong xã hội xưa, tiếng trống canh là âm thanh dùng báo hiệu thời gian một canh giờ trôi qua.
Nữ sĩ nghe âm thanh tiếng trống canh “dồn” – tiếng trống dồn dập, khẩn trương – có lẽ là vì nàng đang ngồi đếm thời gian và lo lắng thấy nó trôi qua một cách dồn dập, tàn nhẫn. Nó chẳng cần biết tuổi xuân của nàng sắp vuột mất mà nàng thì vẫn đang phải “trơ cái hồng nhan” ra giữa “nước non”. Dường như, nỗi cô đơn, xót xa ấy luôn dày vò nữ sĩ nên thời gian trở thành nỗi ám ảnh không nguôi trong tâm hồn bà. Trong chùm “Tự tình”, nỗi ám ảnh về thời gian còn hiện hữu trong âm thanh “tiếng gà”. Người phụ nữ ấy cũng trằn trọc cho đến sáng để rồi nghe âm thanh “tiếng gà văng vẳng gáy trên bom” mà đau đớn, mà oán hận.
Ở đây, “hồng nhan” là nhan sắc của người phụ nữ vẫn còn ở độ mặn mà, cái mà bất cứ ai cũng trân trọng. Thế mà, nó lại kết hợp với từ “cái” – một danh từ chỉ loại thường gắn với những thứ vật chất nhỏ bé, tầm thường. Nàng tự thấy nhan sắc của mình quá nhỏ bé, rẻ rúng bởi nó chẳng khác gì một thứ đồ ít giá trị, lại chẳng được ai đoái hoài đến. Nó phải “trơ” ra, phô ra, bày ra một cách vô duyên, vô nghĩa lí giữa đất trời. Từ “trơ” đứng đầu câu cho ta cảm nhận được nỗi xót xa, đau đớn, tủi hổ, bẽ bàng của người phụ nữ một mình giữa đêm khuya, không ai quan tâm, đoái hoài. Tuy có bẽ bàng, tủi hổ nhưng ta vẫn thấy ẩn khuất trong câu thơ một nữ sĩ mạnh mẽ, cá tính dám đem cái tôi cá nhân để đối lập với cả “nước non” rộng lớn.
Hồ Xuân Hương là thế, không bao giờ chịu bé nhỏ, yếu mềm. Hai câu đầu bằng cách khắc họa thời gian, không gian nghệ thuật và cách kết hợp từ độc đáo đã thể hiện rõ nỗi cô đơn, đau đớn, tủi hổ bẽ bàng trước tình duyên hẩm hiu của chính mình. Hai câu thực khắc họa sâu sắc sự phẫn uất trước tình cảnh éo le:
“Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế, khuyết chưa tròn”.
Giữa đêm khuya, cô đơn và buồn tủi, nàng tìm đến rượu để quên đi tất cả nhưng nào quên được “say lại tỉnh”. Say, có thể quên đi được một chốc, nhưng đâu có thể say mãi, rồi sẽ lại “tỉnh” ra. Tỉnh ra lại càng ý thức sâu sắc hơn nỗi cô đơn, xót xa, lại càng buồn hơn. Ẩn sau cái hành động tìm đến rượu để giải tỏa nỗi sầu là cả niềm phẫn uất sâu sắc trước số phận bất hạnh. Cụm từ “say lại tỉnh” cho thấy cái bế tắc, quẩn quanh trong nỗi buồn, cô đơn của người phụ nữ.
Nàng cô đơn nên tìm đến vầng trăng bên ngoài kia mong sự đồng cảm. Nàng thấy vầng trăng đã “xế” bóng “khuyết chưa tròn”. Nàng nhìn thấy số phận bất hạnh của mình trong hình ảnh vầng trăng: nàng cũng đã ở tuổi “xế” chiều mà tình duyên vẫn hẩm hiu, lận đận, “chưa tròn”. Ở hai câu này, bằng phép đối, nghệ thuật tả cảnh ngụ tình, nữ sĩ đã khắc họa nên tâm trạng bế tắc và nỗi phẫn uất sâu sắc trước duyên phận hẩm hiu, lỡ làng.
Sang hai câu luận, dường như sự phẫn uất ấy biến thành sự chống trả kịch liệt:
“Xiên ngang mặt đất rêu từng đám,
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn.”
Hai câu thơ được cấu tạo đặc biệt: đảo vị ngữ là những động từ mạnh lên đầu câu. “Xiên ngang” và “đâm toạc” là hành động của những vật vô tri vô giác. Trong tự nhiên, rêu là sự vật bé nhỏ, yếu mềm, thế mà ở đây dường như nó mạnh mẽ hơn, cứng cỏi thêm để “xiên ngang mặt đất”. “Đá” là vật bất động, thế mà ở đây cũng đang to hơn, nhọn hơn, đang cựa quậy, “nổi loạn” phá tan không gian tù túng bị giới hạn bởi “chân mây”. Hình ảnh thiên nhiên động, thiên nhiên “nổi loạn” này không chỉ xuất hiện một lần mà còn có trong nhiều những tác phẩm khác của bà.
Lí giải cho sự xuất hiện những hình ảnh thiên nhiên như thế là ở cá tính mạnh mẽ của nữ sĩ. Thiên nhiên được miêu tả thể hiện rõ tâm trạng con người, như đại thi hào Nguyễn Du từng đúc kết về mối quan hệ giữa cảnh và tình: “Cảnh buồn người có vui đâu bao giờ”. Cảnh được miêu tả là “nổi loạn”, là “phá bĩnh” thể hiện tâm trạng người phụ nữ lúc này cũng muốn “nổi loạn”, quẫy đạp để phá tan số phận bất hạnh, tình duyên hẩm hiu của mình. Dường như, người phụ nữ đang gồng mình lên để chống trả kịch liệt số phận. Đó chính là thái độ phản kháng mạnh mẽ của nữ sĩ trước thực tại đau buồn. Đằng sau sự phản kháng mạnh mẽ ấy là khao khát sống, khao khát hạnh phúc lứa đôi mãnh liệt của nữ sĩ.
Hai câu thơ, với phép đối, phép đảo nhấn mạnh hai động từ mạnh đầu câu và nghệ thuật tả cảnh ngụ tình đã cho thấy sự cố gắng vươn lên đấu tranh với số phận, đồng thời cho thấy khát khao sống, khát khao hạnh phúc lứa đôi mãnh liệt ở nữ sĩ xinh đẹp, tài năng mà cuộc đời không ưu ái. Người đọc thật sự khâm phục trước bản lĩnh cứng cỏi, không chịu đầu hàng số phận của người phụ nữ cá tính ấy.
Đến hai câu cuối bài thơ, tuy nàng đã cố gắng vươn lên nhưng không thoát khỏi cái thở dài ngán ngẩm trước bi kịch:
“Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con”.
Nàng thở dài “ngán nỗi”. Nàng chán ngán bởi “xuân đi xuân lại lại”. Mùa xuân và vẻ đẹp của nó phai đi nhưng rồi sẽ quay trở lại theo quy luật của tạo hóa. Nhưng “xuân” của người phụ nữ, tuổi trẻ và sắc đẹp của nàng thì không thể nào trở lại được, mà cứ mỗi một mùa xuân trôi đi là lại thêm một lần nữa tuổi xuân của đời người ra đi, thế nên nàng “ngán”. Cụm từ “lại lại” như một sự thở dài ngao ngán trước sự trôi chảy tàn nhẫn của thời gian. Nó cứ trôi đi, không thèm để ý đến cái bi kịch đang cướp đi tuổi trẻ của nàng: “mảnh tình san sẻ”.
Tình yêu của nàng vốn dĩ mỏng manh, bé nhỏ, chỉ là một “mảnh”, thế mà còn phải san sẻ”, chia năm sẻ bảy ra thật tội nghiệp. Bởi vậy mà nó chỉ còn là một “tí con con”. Nghệ thuật tăng tiến theo chiều giảm dần khiến người đọc thấy rõ cái bi kịch xót xa của nữ sĩ và cảm thương cho con người tài hoa mà bạc mệnh. Bi kịch ấy đeo đẳng lấy người phụ nữ khiến nàng không chỉ thốt lên ngao ngán một lần.
Trong “Tự tình” (III) nàng cũng từng thở dài:
“Ngán nỗi ôm đàn những tấp tênh”.
Đây cũng là một cách nói khác của bi kịch tình yêu bị chia năm sẻ bảy. Nàng có chồng – “ôm đàn” – nhưng lấy chồng mà vẫn “tấp tênh” như chẳng có, “một tháng đôi lần có cũng như không”. Hai câu kết bài thơ với những từ ngữ giản dị, tự nhiên và nghệ thuật tăng tiến, người đọc cảm nhận được cái chán ngán khi rơi vào bi kịch của nữ sĩ. Tuy thế, dư âm của cái khát khao sống, khát khao hạnh phúc lứa đôi mãnh liệt ở hai câu trước vẫn khiến người đọc cảm phục bản lĩnh cứng cỏi của “bà chúa thơ Nôm”.
Với ngôn ngữ thơ Nôm giản dị, tự nhiên nhưng cũng sắc nhọn, với các biện pháp nghệ thuật đảo, đối, dùng động từ mạnh, tả cảnh ngụ tình… bài thơ thể hiện tâm trạng vừa đau đớn, vừa phẫn uất trước duyên phận, nhưng vẫn cố gắng vươn lên với khát khao sống, khát khao hạnh phúc mãnh liệt, tuy vẫn rơi vào bi kịch.
Tóm lại, “Tự tình” (II) thể hiện bản lĩnh Hồ Xuân Hương qua tâm trạng đầy bi kịch: vừa buồn tủi, phẫn uất trước tình cảnh éo le, vừa cháy bỏng khao khát được sống hạnh phúc. Đọc bài thơ, ta vừa thương xót cho số phận bất hạnh, vừa khâm phục bản lĩnh cứng cỏi của nữ sĩ. Bài thơ là minh chứng tiêu biểu cho tài năng ngôn ngữ của “bà chúa thơ Nôm”.
6. Phân tích bài thơ Tự tình 2 – Mẫu số 5
Một nhà phê bình văn chương nổi tiếng đã từng đưa ra một quy luật : “Văn chương, thơ ca là tấm gương phản chiếu của tâm hồn, là tiếng nói tình cảm của nhân loại, là những rung động của trái tim trước cuộc đời tươi đẹp. Những giá trị tinh thần mà văn chương, thơ ca đem lại, đã thoát khỏi cái quy luật băng hoại của thời gian, để trường tồn mãi mãi”. Không nằm ngoài quy luật đó, Nữ sĩ Hồ Xuân Hương cũng muốn để lại cho hậu thế những tác phẩm hoàn mỹ, đạt đến sự xuất sắc về cả nội dung và nghệ thuật. Tiêu biểu nhất, đặc sắc nhất là bài thơ Tự Tình II – Là tiếng nói thương cảm đối với số phận hẩm hiu của người phụ nữ Việt Nam thời phong kiến, đồng thời để cao vẻ đẹp và khát vọng sống của họ.

“Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn,
Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám.
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.
Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con!”

Với thể thơ Thất ngôn bát cú Đường luật được viết theo ngôn ngữ Nôm thuần Việt, bài thơ có lẽ đã được nữ sĩ viết về cuộc đời của chính bản thân mình, torng một phút suy tư. Nữ sĩ đã cảm nhận cuộc sống qua những âm thanh, quang cảnh lạnh buồn, vắng lặng và tự cảm thương cho số phận hẩm hiu của bà. Đó cũng là số phận chung của những người phụ nữ trong Xã hội đương thời..

“Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non”

Hai câu thơ mở đầu trên còn được gọi là hai câu thơ ĐỀ trong thể thơ độc đáo này. Nhắm mắt suy nghĩ về cuộc sống, từng nhịp thở của người phụ nữ trong đêm khuya lạnh tanh hoà theo tiếng trống thông báo dồn dập, diễn tả sự qua đi nhanh chóng của thời gian. Đêm nay, người phụ nữ đang lẻ loi, cô độc một mình. Không còn một âm vang nào khác, không còn những tiếng ồn ào náo nhiệt của một ngày dài, chỉ còn tiếng trống canh cùng người phụ nữ. Từ “Trơ” – một trong những từ ngữ thể hiện sự chua chát của cuộc đời và sự đối lập giữa vẻ đẹp “Hồng nhan” – “Nước non”. Tại sao nữ sĩ Hồ Xuân Hương lại đặt mình vào trong nhân vật với một không gian buồn bã, tàn lụi đến như vậy? Đối với riêng nữ sĩ khi đối mặt với cái thực tế đó, tâm trạng bà thế nào? Phải chăng bà muốn diễn tả thân phận không chỉ của riêng bà, mà còn là của những người phụ nữ khác trong cái quy luật cổ hủ, vô nhân đạo “Hồng nhan bạc phận” ? Hay cái thân phận phải đi làm “Vợ lẽ” – Không được tôn trọng cả về phẩm giá và tâm hồn ? Thật đớn đau …
Bước qua hai câu thơ kế, cũng là hai câu thực, liệu rằng ta có cảm nhận được diều gì trong sáng hơn, tươi đẹp hơn hay không ?

“Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn”

Trong cái không gian cô quạnh không bóng người của bầu trời đêm, người phụ nữ tìm đến những chén rượu để giải thoát mình khỏi nỗi sầu não của cuộc đời. Thật độc đáo khi sử dụng nghệ thuật “Mượn cảnh ngụ tình” trong hai câu thực này. Nỗi buồn đau, tụi nhục – như đã đề cập ở trên, có thể là thân phận làm vợ lẽ, phải chịu sự ghen ghét, cay nghiệt của người vợ cả ? Một chút hương rượu nồng có thể đã đưa người phụ nữ đến những giấc mơ trong cơn mê để xoa dịu những nỗi đau trong giây phút thực tại. Nhưng… Càng về khuya, khi tiếng trống canh dãn dài ra, thời gian bắt đầu chậm lại, thì cũng là lúc mùi hương nhè nhẹ của những chén rượu không còn tác dụng. Người phụ nữ chợt bừng tỉnh về phút giây hiện tại chan chứa nỗi buồn. Ba từ : “Say lại tỉnh” đã chứng minh được điều đó. Càng uống càng tỉnh, cảng tỉnh lại càng nghĩ suy. Trong cái “Bóng xế khuyết chưa tròn” của Vầng trăng tưởng chừng như êm đềm, phải chăng tác giả đang nghĩ về nhan sắc của mình đang tàn phai theo năm tháng, mà tình duyên vẫn chưa thể vẹn toàn? Ánh trăng đêm là ánh trăng của kỷ niệm, của hẹn ước yêu đương, của bao đôi tình nhân. Ánh trăng cũng là biểu tượng của sự thuỷ chung của bao tình yêu đôi lứa. Giờ đây, ánh trăng đó sắp tàn và đang dần khuất bóng sau những rặng dừa cao, người phụ nữ vẫn chưa thể chìm sâu vào giấc ngủ. Trăng chưa thể tròn, như cuộc tình dang dở của người phụ nữ. Có lẽ, nữ sĩ Hồ Xuân Hương muốn đưa cái sự suy nghĩ về lẽ đời, về sự hạnh phúc mà tác giả đang mong đợi vào chính tâm trạng của nhân vật.
Trong lúc suy tư đó, mà đối với những bạn trẻ đang hạnh phúc là vầng trăng cổ tích, còn đối với người phụ nữ là ánh trăng suy tư, tác giả đã đánh động người đọc ra khỏi sự suy nghĩ về nỗi đau của phái đẹp trong xã hội phong kiến lạc hậu bằng hai câu thơ luận :

“Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám.
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn”

Ánh mắt ngước nhìn bầu trời đêm có trăng, có sao, có mây trôi, có gió thổi tự lúc “Trống canh dồn”, giờ đây người phụ nữ lạc lõng đó đang ngắm nhìn những sự vật xung quanh mình. Có lẽ nào người phụ nữ ấy đang dạo quanh đâu đó trong khung cảnh khi bình minh chưa ló dạng, và phát hiện ra một sự thật hiển nhiên mà lâu nay không một ai để ý đến? Những động từ mạnh mẽ như “Xiên ngang” – “Đâm toạc” được sử dụng trong phép đảo ngữ đã toát lên được sức mạnh của sự sinh tồn từ trong những sự vật nhỏ bé. Giữa mặt đất đầy đất và đá, đâu đó mọc lên một nhành cây con con, xanh tươi. Cũng đâu đó dưới khung trời rộng lớn nhưng trống trải, những hòn đá tuy nhỏ bé thôi, cũng đủ làm khung cảnh trở nên sinh động… Ta đang cảm nhận được sức mạnh của thiên nhiên. Những ngọn cỏ tí hon hay những sự vật vô tri như hòn đá kia, đã được tác giả tô điểm bằng nghệ thuật vô cùng độc đáo. Chính điều đó đã đánh thức người đọc ra khỏi tâm trạng u uẩn của người phụ nữ cô đơn trong bóng đêm. Ta cũng cảm nhận được sức sống mãnh liệt để sinh tồn, dù trước mắt hiện tại đang rất rất khó khăn của từng sự vật thiên nhiên. Nếu như thế, phải chăng tác giả đang hướng người đọc đến sự hạnh phúc, niềm tin ở tương lai, dù khó khăn, bất hạnh ở phút hiện tại, đối với nhân vật trong bài thơ, với tác giả hay toàn thể những người phụ nữ trong Xã hội phong kiến? Dưới góc nhìn của chúng ta ở thời này, có thể cho là như vậy. Với hai câu Luận này, khát vọng sống và được sống, yêu và được yêu của nữ sĩ được thể hiện vô cùng quyết liệt ! Thật là một người phụ nữ có ý chí và niềm tin
Tưởng chừng như cảnh cửa cuộc đời đang mở ra cho người phụ nữ và toàn thể phái đẹp trong Xã hội phong kiến một hạnh phúc và niềm tin mới, nữ sĩ Hồ Xuân Hương đã kéo chúng ta về suy nghĩ hiện tại, cũng chính là hai câu thơ kết, vừa chua xót, vừa đắng cay của cuộc đời :

“Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con!”

Tâm trạng mong mỏi chờ đợi của người phụ nữ lại trở về khi ngày mới bắt đầu. Quy luật của thời gian chính là chỉ trôi theo một chiều chứ không tương tác song song. Xuân đến rồi Xuân lại đi. Ngày xuân hôm qua cũng chẳng giống ngày xuân hôm nay. Mùa xuân năm sau cũng khác hẳn mùa xuân năm nay. Chẳng có sự vật gì có thể thoát khỏi quy luật chung đó. Thế nhưng Xuân thì có thể đến, chứ người thì không thể trường tồn mãi mà không già đi. Tuổi xuân – là nhan sắc mà mỗi ngày một phai tàn của những “Hồng nhan”. Người phụ nữ ấy vẫn mong chờ một ngày nào đó được cảm nhận hạnh phúc trọn vẹn thật sự, bằng cả trái tim nồng cháy của người đối diện, để nàng có thể trao đi tất cả những gì được gọi là sự thuỷ chung, sự vẹn toàn của tình yêu. Đó cũng là nỗi uất ức khi “Tình đã nhỏ, mà còn xé nhỏ hơn” thì cũng tương tự việc chia cắt trái tim. Thật không còn gì có thể diễn tả được nỗi đau đó. Bằng nghệ thuật tăng tiến giảm dần, ta thấy được sự ít ỏi, nhỏ bé của hạnh phúc trong cảnh cái cảnh chồng chung đáng phê phán, chê trách ấy…
Có lẽ khi đọc đến đây, chúng ta mới cảm nhận được nỗi đau khổ đau đáu cũng những người phụ nữ thầm lặng, hi sinh cho chồng cho con, hay những số phận hẩm hiu khác trong xã hội đương thời. Bài thơ “Bánh trôi nước” của nhà thơ cũng từng thể hiện được nội dung tương tự. Thế nhưng trong cái xã hội này, ta cũng thấy được những người phụ nữ được sống trong hạnh phúc, được sự quan tâm, yêu thương của chồng con, dù cuộc đời có bôn ba vất vả. Tiêu điểm cho nhận định này chính là bài thơ “Thương vợ” của Tú Xương. Nói cho cùng thì bất kỳ ai, sống trong thời kỳ nào thì cũng có nỗi khổ riêng của chính họ mà thôi…
Nhà thơ Hồ Xuân Hương với tác phẩm Tự Tình là một trong những bản thơ Nôm hay nhất, diễn tả chân thực đời sống bất hạnh của người Phụ nữ Việt Nam xưa, đồng thời thể hiện được tài năng, sự ngang tàng của bà chúa thơ Nôm này. Tác phẩm xứng đáng đứng trong bộ thơ Nôm hay nhất nền văn học trung đại Việt Nam. Ngoài ra tác phẩm cũng thể hiện được ước nguyện cháy bỏng của tất cả phụ nữ của mọi thời đại. Giá trị của bản thơ vẫn còn, thậm chí là rất được đánh giá cao sau hơn 200 năm sáng tác. Hi vọng xã hội này sẽ không còn người phụ nữ nào phải chịu nỗi đau, nhục nhã, để không còn ai phải viết lên những nỗi đau thương về số phận đáng thương, như nhà thơ Hồ Xuân Hương cách đây 200 năm nữa …
Nguồn: Page Cùng học văn
7. Phân tích bài thơ Tự tình 2 – Mẫu số 6
Văn học trung đại Việt Nam xuất hiện nhiều tác giả nổi bật, nhưng hiếm có nhà thơ nào lại để lại dấu ấn sâu đậm trong tâm trí độc giả về một giọng thơ cá tính, độc đáo quăng thẳng vào chế độ phong kiến những lời lên án sắc lạnh, đó là kì nữ kì tài Hồ Xuân Hương với những câu thơ khiến người đọc phải lưu tâm:

Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi
Này của Xuân Hương mới quệt rồi
Có phải duyên nhau thì thắm lại
Đừng xanh như lá bạc như vôi

Giọng thơ cá tính, sắc sảo của Hồ Xuân Hương khiến người đọc phải suy ngẫm, trong số những tác phẩm để lại cho đời, bài thơ Tự tình II là một trong những bài thơ nổi bật, nêu rõ tâm trạng chán chường, cô đơn lạnh lẽo của kiếp hồng nhan bạc phận.
Bài thơ như sau:

Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn
Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn
Ngán nỗi xuân  đi xuân lại lại
Mảnh tình san sẻ tí con con

Mở đầu bài thơ tác giả đề cập đến không gian vắng lặng, yên tĩnh, trong khoảng không giaN ấy vẳng lên tiếng trống dồn dập từ xa vọng lại, tiếng trống ấy phá tan sự yên tĩnh của đêm, khiến cho người đọc có dự cảm chẳng lành. Thủ pháp lấy động tả tĩnh đã hé lộ cho người đọc biết được tâm sự của một người con gái cô đơn, trơ trọi giữa cuộc đời. Tác giả viết tiếp: Trơ cái hồng nhan với nước  non, bằng biện pháp đảo ngữ tác giả đã làm nổi bật hình ảnh một người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng lại phải chịu cảnh cô đơn một mình. Người con gái này mang trong mình tâm sự trĩu lòng. Không biết giãi bày cùng ai, nàng đành mượn rượu giải sầu. Tác giả sử dụng cụm từ cái hồng nhan, có ý ám chỉ người con gái đẹp chỉ là một món đồ, món hàng để mua vui, bởi từ cái được dùng gắn liền với những đồ vật, ở đây tác giả đã sử dụng từ ngữ ấy lột tả tình cảnh của người con gái, là thú vui của người đàn ông không hơn không kém dù là tài sắc vẹn toàn. Nhận thức được điều đó, người con gái ấy đau khổ, cô đơn tuyệt vọng cùng cực nhưng không biết chia sẻ điều này với ai, nàng đành mượn rượu để bày tỏ lòng mình: Chén rượu hương đưa say lại tỉnh/ Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn. Chén rượu nồng cứ đưa lên nhấc xuống thành một vòng luẩn quẩn không thể chấm dứt được tình trạng này của người con gái. Thời gian cứ trôi đi không ngừng lại, mỗi khoảnh khắc trôi qua lòng người con gái nặng trĩu vì những bộn bề lo toan của cuộc đời, hình ảnh vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn cho thấy cuộc đời không trọn vẹn còn nhiều dở dang, hình ảnh vầng trăng nói về sự muộn màng dang dở của nhà thơ. Cuộc đời của Hồ Xuân Hương không phải là cuộc đời trọn vẹn, mà bà gặp rất nhiều biến số thăng trầm trong cuộc sống, càng tài giỏi, càng xinh đẹp thì bà lại càng cô đơn, đau khổ, suốt cuộc đời mình bà không có lấy một tấm chồng trọn vẹn mà phải chịu kiếp  san sẻ tình yêu của mình cho người khác, vì thế trong thơ bà đã từng thốt lên: Chém cha cái kiếp lấy chồng chung, câu thơ là tiếng thở dài, là lời vọng từ trái tim và tâm can của một người thấu hiểu lẽ đời và trải qua nhiều biến cố thăng trầm trong cuộc sống. Dù xinh đẹp, tài giỏi nhưng Hồ Xuân Hương vẫn không tránh khỏi số mệnh đau khổ, phũ phàng bị đọa đầy về thân xác lẫn tâm hồn. Nỗi lòng ấy người đời không hề thấu hiểu, người chồng cũng không hay nên bà dồn tất cả những điều đó vào những câu thơ tâm tình, mong rằng hậu thế sẽ hiểu rõ tâm sự của mình, tình cảnh của mình mà cảm thông mà xót thương và tìm thấy tấm lòng tri âm tri kỉ. Bốn câu thơ trên đã tô đậm tình cảnh lẻ loi cô đơn, quạnh quẽ của người phụ nữ có chồng cũng như không, và những câu thơ tiếp theo người đọc sẽ cùng nhau chứng kiến sự bừng tỉnh của một tâm hồn một cá tính sắc sảo không chịu khuất phục những bất công ở cuộc đời, mà chỉ muốn vươn lên khẳng định cá tính, bản chất của mình:

Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn

Bằng việc sử dụng những động từ mạnh: Xiên ngang, đâm toạc, người đọc thấy được sự bất lực của tác giả bị dồn nén đã lâu nay bộc phát muốn đứng lên để tự khẳng định chính mình. Nghệ thuật đối và nghệ thuật đảo ngữ góp phần làm rõ hơn tinh thần phản kháng của Hồ Xuân Hương, người con gái ấy muốn thoát khỏi những ràng buộc của hoàn cảnh của lễ giáo phong kiến để có thể tự khẳng định chính mình, tự làm mình được mọi người nể phục biết đến. Nhưng sự thật cuộc đời đâu như nàng mong muốn, nàng càng cố gắng thoát khỏi cái lồng chật hẹp đang vương vào mình bao nhiêu thì lại càng bị đè nén bấy nhiêu, cuộc đời không dành cho Xuân Hương nhiều ưu ái mà dường như đã cột chặt nàng vào số mệnh hẩm hiu, cay đắng tột cùng, để đến cuối bài thơ chúng ta chỉ còn nghe thấy tiếng thở than ngao ngán choa cuộc đời, cũng là tiếng thở dài cho một thân phận buồn tủi, cô đơn:

Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại
Mảnh tình san sẻ tí con con

Xuân là mùa đẹp nhất trong năm, cũng là mùa chỉ sức sống của một người con gái, rất nhiều nhà thơ đã thử bút mình về mùa xuân, nhưng mùa xuân trong thơ Hồ Xuân Hương không đem lại sự tươi trẻ, hạnh phúc mà chỉ để lại nỗi chán ngán, mùa xuân tuổi xuân của nàng trôi đi một cách vô nghĩa không mục đích, không ý nghĩa, chỉ để lại tiếng thở dài cho số phận hẩm hiu, bất hạnh. Và theo dòng đời xô đẩy, Hồ Xuân Hương không thể cưỡng lại số phận mà đành chấp nhận thực tại đau khổ của mình để tiếp tục sống, tiếp tục chịu đựng. Là một người phụ nữ cá tính sắc sảo nhưng không vì những biến thiên dâu bể của cuộc đời mà Hồ Xuân Hương đánh mất đi bản lĩnh, cá tính của mình, dường như cuộc đời càng khắt khe với nàng thì nàng lại càng mạnh mẽ, trưởng thành để tiến lên để vượt qua những khó khăn tủi cực mà đời ban tặng. Chính vì thế trong mỗi bài thơ của Xuân Hương chúng ta nhìn thấy một cá tính không dễ gì bị khuất phục mà ngược lại luôn muốn vươn lên để khẳng định mình, khẳng định ý chí, những nỗ lực của chính mình. Bài thơ tự tình II như tiếng thở dài não nuột về tình cảnh của những người phụ nữ trong xã hội xưa, nhưng đồng thời là tiếng nói tìm kiếm những tâm hồn đồng cảm với số phận tình cảnh của những người phụ nữ trong xã hội cũ. Cùng với Tự tình tình 1, hai bài thơ đã phần nào phản ánh số phận và hình ảnh người phụ nữ trong xã hội xưa, đồng thời những câu từ trong bài thơ như thúc giục những người phụ nữ hãy bừng tỉnh nhận rõ những đau khổ của mình để vươn lên khẳng định chính bản thân mình:

TỰ TÌNH (BÀI 1)
Tiếng gà văng vẳng gáy trên bom,
Oán hận trông ra khắp mọi chòm.
Mõ thảm không khua mà cũng cốc
Chuông sầu chẳng đánh cớ sao om?
Trước nghe những tiếng thêm rền rĩ,
Sau giận vì duyên để mõm mòm.
Tài tử văn nhân ai đó tá?
Thân này đâu đã chịu già tom!

Bằng ngôn từ độc đáo, sắc nhọn bằng những hình ảnh bình dị đời thường được đưa vào thơ, bài thơ đã khẳng định bản lĩnh sống của Hồ Xuân Hương dù phải ở trong hoàn cảnh éo le buồn tủi và ẩn đằng sau đó là tâm hồn người phụ nữ khát khao được vươn lên, được tự khẳng định mình trong cuộc đời. Hồ Xuân Hương đã để lại dấu ấn đậm sâu trong lòng bạn đọc.
Nguồn: Sưu tầm & tổng hợp
Xem thêm tại: https://doctailieu.com/phan-tich-bai-tu-tinh-ho-xuan-huong#mau-so-1
Xem thêm: Bán kính quay xe ô tô là gì? 2 cách tính bán kính tối thiểu
—–Trên đây là tổng hợp dàn ý và những bài văn mẫu với đề bài cảm nhận về bài thơ Tự tình 2 – Hồ Xuân Hương. Hi vọng những em học viên cần khám phá kĩ càng để từ đó hoàn toàn có thể thiết kế xây dựng cho mình một bài văn cảm nhận giàu cảm hứng và giàu ý nghĩa .- Chương trình học thuộc văn mẫu 11 với những bài văn tinh lọc – .
Source: https://camnangbep.com
Category: Học tập
Vik News cũng giúp giải đáp những vấn đề sau đây:
Nghị luận Tự tình 2
tự tình 2 – lâm nguyên mp3
Nội dung bài thơ Tự tình 2
Đọc bài Tự tình 2
Kết bài Tự tình 2
tự tình 2 lớp 11, giáo án
Mở bài Tự tình
tự tình hồ xuân hương – wiki

#Cảm #nhận #về #bài #thơ #Tự #tình #có #dàn #chi #tiết